چهار میلیارد تومان کلاهبرداری در بازار سخت افزار كشور طي سه ماه

خروج نزدیک به چهار میلیارد تومان از سرمایه های در گردش بازار سخت افزار ایران در پی کلاهبرداری های مداوم طی سه ماه آغازین سال 90 این بازار را با خطر یک ورشکستگی سنگین مواجه کرده است

خروج نزدیک به چهار میلیارد تومان از سرمایه های در گردش بازار سخت افزار ایران در پی کلاهبرداری های مداوم طی سه ماه آغازین سال 90 این بازار را با خطر یک ورشکستگی سنگین مواجه کرده است.

به گزارش عصرارتباط، تنها چند روز مانده به آغاز سال نو بود که فعالان بازار نوت‌بوک ایران به خبر خروج یکی از فروشگاه‌های فعال و سرشناس این حوزه با نزدیک به یک میلیارد و 500 میلیون تومان سرمایه و کالا روبه‌رو شدند تا ناپدید شدن صاحب فروشگاه مشهور "آ" که اتفاقا از کسبه به نسبت قدیمی هم به شمار می‌آمد خاطره تنش‌های ابتدای سال گذشته و ماجراهای مدیرعامل سابق گارانتی مشهور پایتخت را بار دیگر زنده کند. پس لرزه‌های این اتفاق نه تنها عید را به کام مال‌باختگان که از تنوع بالایی هم برخوردار بودند تلخ کرد بلکه بازار لپ‌تاپ را به انقباضی فرو برد که با دستگیری صادرکنندگان لپ‌تاپ‌های سونی در آمریکا به کشورمان تشدید شد.

هنوز چند هفته‌ای از کلاهبرداری فروشگاه "آ" نگذشته بود که این بار کلاهبرداری در یکی از سنتی‌ترین لایه‌های بازار فناوری ایران یعنی بازار قطعات ظهور کرد و این بار چک‌های سرگردان توسط کاسبی به مراتب کهنه‌کارتر به نام "م.ف" از فروشگاه "گ" به پرواز درآمده بودند که بیش از یک دهه از فعالیت او در حوزه سخت‌افزار می‌گذشت و حتی سابقه یک همکاری ناکام با غول توزیعی خاورمیانه یعنی گلدن‌سیستمز هم در کارنامه‌اش به چشم می‌خورد. این بار رقم اختلاف حساب حتی بیش از بازار عجول لپ‌تاپ بود و بدون احتساب شایعات رایج بازار در این مواقع برآوردها تا یک میلیارد و 800 میلیون تومان پیش رفت.

رسیدن موج کلاهبرداری به این سطح و رقم غیرقابل پیش‌بینی زنگ خطر را برای کسبه با تجربه به صدا درآورد که با توجه به رکود اقتصادی احتمال ترکیدن حباب‌های دیگری در بازارهای موازی هم وجود دارد ولی ظاهرا همه این هشدارهای محیطی نیز سبب نشد تا این بار بازار لوازم جانبی در هفته گذشته شاهد یک کلاهبرداری 500 میلیون تومانی که این بار هم توسط یکی دیگر از کسبه شناخته شده معروف به "ع" صورت گرفته است نباشد. وقایعی کم و بیش بی سابقه که مغازه‌داران سراسر تهران را با بحران اعتبار، اعتماد و مهم‌تر از همه نقدینگی رو‌به‌رو کرده است.

سکوت پشت دیوارهای شیشه‌ای

بازار سخت‌افزاری کشور طبق یک سنت مالوف تا کنون در برابر هرگونه نورافکن رسانه‌ای بر این مقوله مقاومت کرده است و در حالیکه وکلا و برادران مغازه‌داران ناپدید شده در تعقیب زنده ‌کردن چک‌های مرده با درصدهای عجیب و غریب هستند، کسبه ترجیح می‌دهند نه تنها با خبرنگاران صحبت نکنند بلکه حتی برای فرار از اطاله دادرسی و مراحل قانونی به سراغ مقامات قضایی نیز نروند. نتیجه آنکه مغازه‌داران بدحساب اغلب حتی تحت تعقیب هم نیستند و فقط پشت دیوار سکوت همکاران خشمگین و مال‌با‌خته‌شان پنهان شده‌اند.

برای گرفتن اظهار نظر به سراغ یکی از معدود کاسبان کهنه‌کار و کارشناس بازار سخت‌افزار یعنی وحید نوجوان رفتیم که اعتقاد داشت طولانی شدن زنجیره این وقایع نتیجه مستقیم فقدان حساسیت در میان خود مغازه‌داران، صنف و به تبع آن مسوولان است. نوجوان گفت: «دیگر این تبدیل به یک روال بیمار در بازار فناوری ایران شده است که عده‌ای فرصت‌طلب با نتیجه سال‌ها کار و زحمت دیگران ناپدید شوند و بعد با درصدی ناچیز خود را از نتایج آن رها کنند بدون آنکه حتی مورد بازخواست قضایی و قانونی قرار بگیرند». او که خودش از مغازه‌داران با سابقه و نماینده شرکت‌هایی همچون سامسونگ، گرین و غیره به شمار می‌آید تاکید می‌کند: «در شرایط فعلی چون افراد خاطی درک کرده‌اند می‌توانند با حداقل هزینه انسانی دسترنج دیگران را به یغما ببرند چنین چرخه بیماری نه تنها متوقف نخواهد شد بلکه حتی گسترش هم پیدا می‌کند و روند سال‌های اخیر بازار فناوری نیز اثبات کرده است این جریان به سمت تزاید می‌رود. اگر اتحادیه فناوران و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای در این باره اقدامی نکنند دست‌کم خود فروشگا‌ه‌ها باید متحد شوند تا نهادهای قانونی و امنیتی درک کنند تسلسل این وقایع فقط در حد یک کلاهبرداری یا اختلاف حساب ساده نیست و آینده یک بازار با ادامه آن به خطر می‌افتد».

مدیر فروشگاه سیب سرخ معتقد است در نگاهی کلی‌تر دامنه این وقایع فقط به تعدادی مال‌باخته محدود نمی‌شود و ناامنی اعتباری ایجاد شده و دور ماندن خاطیان از نتایج آن موجب می‌شود نه تنها توان اعتباری لازم برای ورود کالا فناوری به کشور بسیار محدود شود بلکه همین کالاهای ناپدید شده هم بالاخره در جای دیگری به شکل زیرفروشی بازار را اسیر می‌کنند و مهاجرت بازرگانان سخت‌افزار و سرمایه‌های آنان به بازارهای موازی نیز می‌تواند یک زوال سریع برای بازار فناوری را رقم بزند که پایان این بازار در کشور است.

نوجوان در پایان حرف‌هایش تاکید کرد: «هر بازاری یک زنجیره‌ است فروریختن حلقه‌ها پشت سر هم می‌تواند کل حیات یک زنجیره را تهدید کند».

اتحادیه بدون اتحاد؟

در ساختمان شلوغ میدان فردوسی شهرام شیرمست، ريیس اتحادیه فناوران تهران، با آرامش در دفترش در طبقه اول نشسته است تا توضیح دهد چرا اتحادیه بدون اتحاد خود اعضای صنف نمی‌تواند کار چندانی درباره زنجیره کلاهبرداری‌ها کند. او در پاسخ به امکانات اتحادیه در کمک به مال‌باخته‌گان گفت: «متاسفانه معاملات در بازار فناوری ما چندان شفاف نیست که شما بتوانيد واقعا کلاهبرداری را یک عنوان مشخص قلمداد کنید و دنبال شخص کلاهبردار باشید چراکه در اغلب موارد حتی مدارک مستدلی درباره شخص فراری در دست شاکیان نیست و بسیار پیش می‌آید از انبوه طلبکاران جمع قلیلی برای مطالبه قانونی مبالغ خود اقدام می‌کنند پس اتحادیه در مواردی چنین غیر شفاف که خود طلبکاران هم عمدتا به دنبال تسویه حساب شخصی هستند کار چندانی نمی‌تواند بکند و عمده اقدامات ما متوجه پیشگیری از چنین حوادثی است».

شیرمست توضیح داد: «خروج این سرمایه‌ها از چرخه بازار فناوری کشور فقط محدود به ضرر مغازه‌داران نیست و در واقع با خروج این پول‌ها از کشور – که پدیده رایج است- بیت‌المال هم متضرر می‌شود».

او گفت: «نمی‌شود اتحادیه را فقط برای مواقع ضرر و بدبختی خواست بلکه شما باید تشکل صنفی را که خودتان در آن عضو هستید را به رسمیت بشناسید و با یک استعلام ساده از اتحادیه درباره کسانیکه دارید با آنها معاملات میلیونی می‌کنید بفهمید با مالک طرف هستید یا مستاجر. چون خود من به عنوان یک کاسب به مستاجر با چنین سقفی از خرید اعتباری کار نمی‌کنم به هر حال اگر شما مستاجر باشید می‌توانید یک شبه ناپدید شوید که برخی از این دوستان هم شده‌اند».

به گفته ريیس اتحادیه فناوران تا زمانیکه در این صنف همسایه به همسایه‌اش کمک نکند که همگی تصور درستی از اعتبار و ریشه یک کاسب جدید یا حتی قدیمی داشته باشند چنین وقایعی اجتناب‌ناپذیر است و گفت: «اگر درک کنیم که ‌آنچه برای همسایه‌مان پیش آمده می‌تواند یک روز برای خود ما هم رخ دهد دیگر مواردی مثل اتحاد صنفی و اتحادیه را دست کم نمی‌گیریم».

مدرن‌سازی به عنوان یک اجبار

باقر بحری، نایب ريیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای و ريیس کمیسیون سخت‌افزار این سازمان، برخوردی مالی‌تری با جریان دارد و فارغ از مسایل فرهنگی معتقد است می‌توان با راهکارهای مالی مدرن‌تر و بانکی این چرخه بیمار را درمان کرد.

او که خود سابقه مدیریت در شرکت‌هایی همچون آواژنگ و سازگار ارقام را هم دارد در این خصوص، گفت: «نظام اعتباردهی در ایران یک نظام کاملا شهودی و تجربی است که بعضا با توجه به سابقه و مالکیت و اسم افراد تعیین می‌شود و اغلب مبنایی سلیقه‌ای دارد ولی اگر مانند تمام دنیا ما هم در بازار سخت‌افزار به راه‌حل‌های مدرن بانکی در این زمینه مراجعه کنیم که طی آن بانک بر مبنای یک سنجش درست سقف توان اعتباری یک شرکت را تعیین می‌کند و این توان را بیمه می‌کند آن وقت شرکت‌ها و مغازه‌ها نه تنها می‌توانند بدون دغدغه به معاملات بزرگ دست بزنند بلکه می‌توانند دامنه فعالیت خود را هم گسترش دهند».

بحری با اشاره به آنکه در ایران امروز جابه‌جایی پول خود یکی از مهم‌ترین سود‌های موجود در کشور را تشکیل می‌دهد امکان عمل اینچنین مهاجرتی به فضای مدرن بانکی را دور از دسترس ندانست و گفت: «درحال حاضر بسیاری از بانک‌های خصوصی چنین عملیات مالی در معاملات را تشویق و پشتیبانی می‌کنند و اگر همان 50 شرکت متن و حاشیه کمیسیون سخت‌افزار واقعا اراده‌ کنند به چنین را‌ه‌حلی روی بیاورند بدون شک دست‌کم 50 درصد گردش قطعات و لوزام جانبی کشور تحت پوشش بانک و بیمه انجام می‌شود».

ريیس کمیسیون سخت‌افزار هم اذعان می‌کند که در شرایط غیر مستند فعلی امکان چندانی برای پیگرد خاطیان وجود ندارد ولی تاکید کرد: «در صورت روی آوردن به راه‌حل‌های مدرن بانکی در ازای پرداخت درصد معقولی نه تنها دغدغه توسعه کسب و کار از میان می‌رود بلکه در صورت بروز مشکلات مالی از این دست مدعیان با بانک و بیمه روبه‌رو هستند نه یک شخص فراری. این الگویی است که در سراسر جهان هم دنبال شده و می‌شود».

بازگشت به سنت‌ها

غلامرضا پاک‌ضمیر، ريیس هیات مدیره مرکز کامپیوتری ایران که مدیریت موفق‌ترین و در عین حال پرتنش‌ترین پاساژ رایانه‌ای حال حاضر کشور را بر عهده دارد معتقد است در فقدان ابزارهای مدرن یا حتی صنفی در حال حاضر دست‌کم بازگشت به ریشه‌ها و همگرایی بین بزرگان بازار می‌تواند از چنین وقایعی پیشگیری کند.

او که خود از معدود کسبه جاافتاده این بازار پرتردد است ابتدا در خصوص دلایل وقایع ناگواری که بعدها به کلاهبرداری موسوم می‌شوند، گفت: «متاسفانه صنف رایانه ذاتا صنف جوانی است و هرچند شاید کسبه سنتی‌تر مانند خود من بدون یک سود معقول جنس یا حتی وقت و انرژی خود را در اختیار کسی نمی‌گذارند همه کسبه ما از چنین دیدگاهی پیروی نمی‌کنند».

پاک‌ضمیر با اشاره به مثال‌هایی در بازار مسکن و سایر بازارها، گفت: «در همه تجارت‌های قدیمی‌تر یک مبنای منطقی برای همکاری اعتباری یا درواقع همان وام وجود دارد ولی متاسفانه در این بازار به سبب همان جوان بودن قاطبه کسبه شما با پدیده مواجه هستید که حتی مبنای منطقی یا تجربی لازم هم برای معاملات اعتباری بسیار بزرگ وجود ندارد تا جاییکه در مورد بعضی از این دوستان که شما در موردشان صحبت می‌کنید بسیاری از همکاران نمی‌دانستند با مستاجر تعرف هستند و نه با یک مالک. آن هم در شرایطی که کلاهبرداری یا اختلاف حساب در میان مالکان بسیار نادر بوده است».

ريیس هیات مدیره مرکز کامپیوتری ایران تاکید می‌کند: «نمی‌شود همه کسانی را که ناپدید شده‌اند هم با یک چوب راند واقعا برخی از این دوستان کم آورده‌اند ولی در نهایت برای رصد همین شرایط هم من از ابتدای سال به بزرگان و سرشاخه‌ها و توزیع‌کنندگان سرشناس توصیه کردم فارغ از رقابت‌ها ماهی یک بار جلسه‌ای بگذارند تا اخبار و اطلاعات خود درباره وضعیت مغازه‌دارها را مبادله کنند و از چنین شرایطی که در آن از بی‌اطلاعی بازار سواستفاده می‌شود، جلوگیری شود. بالاخره صنف باید به خودش بیاید و بعد از چند تصادف مشخص است ما باید مسیر حرکتمان را اصلاح کنیم در چنین شرایطی چند بار تکرار شدن شرایطی از این دست می‌تواند کل حیات این بازار را به خطر بیاندازد».