موج تمایل به مهاجرت به روایت رصد خانه مهاجرت ایران

نگران این 60 درصد باشیم

صادق غفوریان

اگر این اعتمادسازی و ابزارهای تعلق خاطر به وطن برای جامعه به ویژه نسل جوان، تقویت شود، هیچ گاه با این حجم گرایش به مهاجرت روبه‌رو نخواهیم شد

 نتایج نظرسنجی جدید رصدخانه مهاجرت ایران از 12 هزارنفر، آمار ناخوشایندی از جمله تمایل 60 درصدی افراد کشور به مهاجرت را حکایت می‌کند. ما جزئیات این آمار و انگیزه‌های آن را مرور کردیم. راهکار یک جامعه شناس در گفت وگو با خراسان، تلاش مسئولان برای ساختن افق روشن برای نسل جوان است

- آری؛ حتما باید نگران جوانان سرزمین‌مان باشیم که به هر دلیلی تصور می‌کنند باید مهاجرت کنند. نه این که «مهاجرت» از اساس، امر ناپسندی باشد اما در کشور ما این مهاجرت‌ها و انگیزه‌ها و دلایلی که مهاجران و افراد درصدد مهاجرت بیان می‌کنند، جای نگرانی دارد؛ به‌خصوص آن که تعدادشان زیاد باشد.

خوشایند نیست، اما هست
آمارها، همواره می‌توانند درباره موضوعات و مسائل جامعه، محل اتکا برای اظهارنظر، تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری باشند. حتی اگر نتایج بررسی‌های آماری و نظرسنجی باب میل و خوشایند ما نباشد، اما آن‌ها همیشه واقعیت یا نزدیک به واقعیت هستند. حالا درباره گرایش به مهاجرت، بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، سه روز قبل، از نتایج یک نظرسنجی رونمایی کرد و چنان‌که اشاره شد، احتمالا خوشایند ما نیست ولی آسیب و دردی است که این روزها در جامعه ما وجود دارد.

آمار جدید چه می گوید؟
رصدخانه مهاجرت ایران، اولین نهاد پژوهشی کشور در زمینه تحلیل داده‌های مهاجرتی است. نهادی که با هدف ارائه داده‌ و تحلیل‌های به‌روز‌ و قابل ‌اعتماد‌ در زمینه انواع مهاجرت در سال 1397، ذیل پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف و با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تاسیس شد. این رصدخانه سالانه درباره مهاجرت، پیمایش‌ها و بررسی‌هایی را انجام می‌دهد که البته در این نوبت، اقدام به برگزاری یک نظرسنجی اینترنتی کرده است و 12هزار نفر در آن شرکت کردند. بهرام صلواتی که در همایش فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال سخن گفته، اعلام کرده است: بیش از ۶۰ درصد کسانی که در این نظرسنجی شرکت کردند، تمایل به مهاجرت دارند؛ این تعداد یا برای مهاجرت برنامه‌ریزی کرده‌اند یا اقدام.

گرایش 60 درصدی به مهاجرت‌
در تحلیل مدیر رصدخانه مهاجرت ایران، از نتایج آماری 12هزار شرکت‌کننده در این نظرسنجی، نکات قابل توجهی مطرح شده است که ای کاش مسئولان و سیاست‌گذاران کشور هم فرصت مطالعه آن را داشته باشند. در عین حال در تحلیل این آمار با این موارد مواجهیم:

انگیزه و اقدام مهاجرتی 77 درصدی
در تحلیل این آمار همان‌طور که بهرام صلواتی می گوید، ما با شرایط نگران کننده ای مواجهیم:

روی 20 درصد می توانیم حساب باز کنیم؟
اما آن‌طور که از این اعداد و ارقام برمی‌آید، جمعیت کسانی که تمایل به مهاجرت ندارند و به همراه 3.9 درصدی که مهاجرت کرده‌اند اما تمایل به بازگشت دارند، نشان می‌دهد که ما درمجموع روی نیروی انسانی حدودا 20 درصدی می‌توانیم حساب کنیم؛ البته به این شرط که برای تعداد 3.9 درصدی که اکنون مهاجر هستند اما تمایل به بازگشت دارند، زمینه بازگشت‌شان را فراهم کنیم. به عبارت ساده‌تر اگر نتوانیم این تعداد را بازگردانیم، عدد واقعی همان 16.74 درصد است.

علل و انگیزه های مهاجرت چیست؟
بخش دیگری از این نظرسنجی، واکاوی علل و انگیزه‌های مهاجرت است که واقعا جا دارد باز هم آرزو کنیم مسئولان به این موارد دقت و تامل بیشتری کنند. اما سوال از شرکت کنندگان این بود که چه عامل یا عواملی باعث ترغیب شما به مهاجرت شده است؟ نظرسنجی برای پاسخ به این پرسش، دو گزینه «عوامل کلان» و «سازمانی» را درنظر گرفته است که گزینه‌های جزئی آن شامل «شرایط کلی کشور» و «عوامل شغلی و حرفه‌ای» می‌شود وبخشی از نتایج این گونه است:

این را هم خوب است بدانیم که ذیل «عوامل کلی»، موارد اقتصادی ، عوامل اجتماعی و عوامل سیاسی به ترتیب ضریب‌های بیشتر را به خود اختصاص داده‌اند. در بخش «عوامل سازمانی» هم موضوعاتی همچون ارتقای شغلی، نگرش به مدیران سازمان، عدالت توزیعی در کار، امنیت و رضایت شغلی و... از جمله مواردی بوده که شرکت کنندگان در این نظرسنجی درباره آن‌ها نظراتشان را بیان کرده‌اند.

ابزارهای تعلق خاطر به وطن را باید تقویت کنیم
دیدگاه جامعه‌شناسان درباره راهکارهای کاهش گرایش به مهاجرت چیست؟ ما در این باره با دکتر سید مجید میرسندسی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه همکلام شدیم. او ضمن واکاوی مصادیق متعددی که اکنون باعث افزایش گرایش به مهاجرت شده است، می‌گوید: هم‌اکنون با واقعیت‌هایی در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور روبه‌رو هستیم که سمت و سوی آن، آن‌طور که باید نمی‌تواند عاملی برای کنترل و کاهش گرایش به مهاجرت باشد، ضمن این که معتقدم در بخشی از این عرصه‌ها، از «مسئله» گذر کرده و وارد بحران شده‌ایم. میرسندسی در این باره از ضرورت ایجاد «اعتماد» یاد و به عنوان یک مصداق به عرصه اقتصادی بازار سرمایه(بورس) اشاره می‌کند: چرا امروز بورس در شرایط نامساعد قرار گرفته است؟ چون مردم به دفعات، حرف‌های متفاوت و عملکردهای ضعیف از مسئولان مربوط را شنیده و دیده‌اند که حالا به دلیل عدم اعتماد، حاضر نیستند سرمایه‌شان را در آن قرار دهند. در حالی که جامعه‌ای که می‌خواهد در بازار سرمایه فعال باشد، باید به دنبال اعتمادسازی و سپس درصدد جذب سرمایه گذار باشد؛ اما وقتی این شرایط و بستر اعتماد فراهم نمی‌شود، مردم از آن گریزان می‌شوند. مهاجرت هم به همین‌گونه است؛ اگر افراد بدانند در وطن خودشان با تلاش می‌توانند، آینده و افق روشن داشته باشند، کمتر به مهاجرت می‌اندیشند. بی شک اگر این اعتمادسازی و ابزارهای تعلق خاطر به وطن برای جامعه به ویژه نسل جوان، تقویت شود، هیچ گاه با این حجم گرایش به مهاجرت روبه‌رو نخواهیم شد.

مرجع : روزنامه خراسان