ريزگردهاي با نمک در راهند!‏

سجاد تبريزي

نمک‌هاي خشکيده بر سطح بياباني درياچه، هر آينه آماده پرواز به ساير نقاط کشورند! نمک‌هايي که در مسير خود هر نوع پوشش گياهي را از ميان برده، زمين‌هاي زراعي را باير کرده و در صورت ورود به شهرها و روستاها، راه تنفسي ساکنان آن را خواهند گرفت

 چندي پيش تصاويري از طوفان‌هاي نمکي در اطراف درياچه اروميه منتشر شد. در اين تصاوير که با فواصل مختلف از درياچه گرفته شده، ميزان نمک‌هاي منتشر شده در هوا به قدري است که در عکس‌ها کاملا مشهود است، غباري سفيد رنگ و محو کننده...‏

در واقع پس از گذشت چند سال از خشک شدن بخش بزرگي از درياچه، حالا شرايط به گونه‌اي است که در صورت وزش باد يا وقوع توفان، نمک‌ها از سطح خشکيده درياچه با آن همراه مي‌شوند. بعد از انتشار اخبار و تصاوير شروع ريزگردهاي نمکي درياچه اروميه، محمدي فاضل معاون محيط ‌طبيعي و تنوع زيستي سازمان حفاظت محيط زيست، از احتمال رسيدن اين ريزگردها تا پايتخت سخن به ميان آورد و بعد از آن رسانه‌ها بيشتر به تشريح موضوع پرداختند.

در اين سال‌ها وزارت نيرو، همواره تغيير اقليم را دليل از ميان رفتن درياچه مي‌داند. اين ادعا در حالي تکرار مي‌شود که درياچه وان در ترکيه در 150 کيلومتري درياچه اروميه و در همان اقليم قرار دارد که کوچکترين تغييري نداشته و به حيات خود ادامه مي‌دهد؛ و اساسا اين سئوال پيش مي‌آيد که چگونه است که وزارت نيرو کاهش و قطع حقابه درياچه را در طول بيش از يک دهه، دليل خشکيدن درياچه نمي‌داند؟ لابد به زعم وزارت نيرو، 30ميليارد متر مکعب آب درياچه اروميه قبل از خشک شدن، از بارش تامين مي‌شده؟!

اما به گفته سازمان محيط زيست، حقابه درياچه اروميه سالانه بيش از 3 ميليارد متر مکعب است که به دليل تامين نشدن آن در طول چندين سال پياپي، آب درياچه خشک و حجم آن به کمتر از سي درصد رسيده است. از نظر وضعيت ميزان نمک نيز ميزان متعارف نمک درياچه اروميه 180 تا 220 گرم در ليتر بوده که در اين دوره افزايش نمک در اين درياچه رکوردهايي تا 400 گرم در ليتر را داشته و در سال 90 اين وضع منجر به ايجاد شرايط فوق اشباع و شروع به کريستاله شدن در درياچه شده است. گرچه امسال وضعيت بهتر است و ميزان نمک به 340 گرم در ليتر رسيده، اما اين ميزان نيز تا رسيدن به تعادل 180 گرمي فاصله‌اي معنادار دارد. خشک شدن درياچه، از ميان رفتن بسياري يا در معرض تهديد قرار گرفتن گونه‌ها، از ميان رفتن بسياري از موقعيت‌هاي شغلي و... نتيجه ابتدايي اين پديده مصنوعي است، اما حالا مسئله پيچيده‌تر شده. از سويي حتي اگر حقابه درياچه به طور کامل تامين شود، 24 ميليارد متر مکعب کمبود آب آن به اين سادگي جبران نخواهد شد و از سوي ديگر، نمک‌هاي خشکيده بر سطح بياباني درياچه، هر آينه آماده پرواز به ساير نقاط کشورند! نمک‌هايي که در مسير خود هر نوع پوشش گياهي را از ميان برده، زمين‌هاي زراعي را باير کرده و در صورت ورود به شهرها و روستاها، راه تنفسي ساکنان آن را خواهند گرفت.‏

ريزگردهاي بدون نمک فعلي که در آسمان کشورمان جولان مي‌دهند، آسيب پذيري ما را در مقابل چنين پديده‌اي به خوبي نشان مي‌دهند و همين مي‌تواند تصور ما را از زماني که ريزگردهاي نمکي وارد شهرهايمان شود، واقعي‌تر کند.‏

‏***

واقعيت اين است که شرايط درياچه اروميه رو به وخامت دارد و مطابق معمول علي رغم هشدارهاي پانزده ساله کارشناسان و پيش بيني فاجعه‌اي بزرگ در فاصله زماني نزديک، ظاهرا قرار نيست مسئولان متوجه موضوع شوند و چشم خود را بر 8 ميليارد تن نمکي که کم کم به پرواز مي‌آيند بسته اند. برخي نيز طرح‌هاي تخيلي بزرگ و بلند پروازانه با بازه زماني طولاني در سر دارند، طرح‌هايي که بيشتر به نظر مي‌رسد براي رفع مسئوليت است تا انجام آن... و گويا منتظر هستند فاجعه‌اي اتفاق بيفتد تا آن را به تغيير اقليم، قضا و قدر و از اين دست دلايل نسبت دهند.‏