بشار اسد در شرایط پیچیده ای قرار گرفته است

از یک طرف هرچه او امتیاز بیشتر به مخالفان می‌دهد مخالفت‌ها بیشتر می‌شود، از سوی دیگر هر چه بیشتر به سرکوب دست می‌زند باز به ناآرامی‌ها افزوده می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد شرایط حاکم بر سوریه وارد مرحله ای بسیار حساس و پیچیده ای شده است

ديپلماسي ايراني نوشت : علی‌رغم اصلاحاتی که بشار اسد روز پنج شنبه اعلام کرد و ضمن آن اشاره کرد که با لغو وضعیت اضطراری بعد از 48 سال موافقت شده و اصلاحات سیاسی مورد نظر معترضین اعمال می‌شود، حضور مردم در تظاهرات روز گذشته بعد از نماز جمعه نشان داد اعتراض به فضای سیاسی حاکم بر سوریه ادامه دارد. لغو قانون شرایط اضطراری و برچیده شدن دادگاه ویژه امنیتی و اجازه دادن به تظاهرات مسالمت آمیز در کشور، سه محور مورد نظر اصلاحات بشار اسد بود که در سخنرانی خود به آن اشاره کرد. شاید انتظار او و هیئت حاکمه این بود که با اعلام این سه امتیازی که به جامعه سوریه داده می‌شود حجم اعتراضات کاهش یابد و وضعیت به حالت عادی بازگردد. ولی تحولات روز جمعه نشان داد که شرایط به نحو دیگری در حال رقم خوردن است و حتی می‌توان گفت تظاهرات روز جمعه این هفته گسترده تر از هفته‌های دیگر بود.

پیش از این دولت سوریه اعلام کرده بود که بشار اسد قصد دارد اصلاحاتی را اعلام کند و فضایی را ایجاد کرده بود که او انتظار دارد بعد از اعلام اصلاحات شاهد اعتراضاتی که دولت سوریه آن را خشونت آمیز می‌داند، نباشد. با این وجود با شکل گیری و گسترش اعتراضات در سوریه می‌توانیم بگوییم که سیستم حاکم بر این کشور دچار شرایط پیچیده تر و سخت تری شده است.

از یک سو بشار اسد تمایل دارد دست به اصلاحاتی بزند و در واقع امتیازاتی به معترضین بدهد و از سوی دیگر تحت فشار سیستم امنیتی، به اقدامات خشونت آمیز برای مقابله با گسترش اعتراضات می‌پردازد. این امر نشان می‌دهد که بشار اسد در شرایط پیچیده ای قرار گرفته است. بر این اساس از یک طرف هرچه او امتیاز بیشتر به مخالفان می‌دهد مخالفت‌ها بیشتر می‌شود، از سوی دیگر هر چه بیشتر به سرکوب دست می‌زند باز به ناآرامی‌ها افزوده می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد شرایط حاکم بر سوریه وارد مرحله ای بسیار حساس و پیچیده ای شده است.

در هفته گذشته دو تحول به تحولات قبلی سوریه افزوده شد. تحول اول ورود دمشق به حوزه اعتراضات عمومی‌ مردم بود. تا پیش از این در دمشق کمتر این اعتراضات دیده می‌شد. اما روز جمعه بخش‌های مختلفی از دمشق مخصوصا «ساحه المیدان» شاهد اعتراضات بیش از دو هزار نفر بوده که به این شکل می‌توان گفت دمشق نیز وارد صحنه اعتراضات شد.

تحول دیگری که در هفته گذشته شاهد بودیم این است که به تدریج رنگ و بوی شعارها تغییر می‌کند. به این معنی که شعارهایی که تا پیش از این سمت و سوی اصلاحات داشت و معترضین با سر دادن آنها خواستار اصلاح امور می‌شدند به مرور کمرنگ می‌شوند و بحث‌های مربوط به کناره گیری بشار اسد و اسقاط نظام جایگزین آن شعارها می‌شود. این دو تحول شرایط در سوریه سخت تر و پیچیده تر می‌سازد.

کاملا واضح است که در طیف معارضین و کسانی که با نظام حاکم بر سوریه مخالفت می‌کنند جهت گیری‌ها و گرایش‌های متعددی وجود دارد. خصوصا هرچه جلوتر می‌رویم حضور بخش‌های دیگری از جامعه در اعتراضات را شاهد هستیم. برخی معتقدند این اعتراضات ابتدا از جنبش جوانان شروع شد و برخی دیگر اعتقاد دارند که این حرکت به واسطه هماهنگی‌های اخوان المسلمین خصوصا از داخل مساجد در شهر درعا آغاز شد. فارغ از این که چه گروهی آغاز کننده این حرکت در سوریه بوده است در حال حاضر طیف‌های مختلفی در این نهضت دیده می‌شوند. هم اسلام‌گرایان در این جنبش فعال هستند و هم گروه‌های غیر اسلامی.

با این وجود به نظر می‌رسد اسلام‌گرایان خصوصا اخوان المسلمین دارای دست بالاتر هستند. چرا که سازماندهی آنها قدیمی‌تر است. آنها از گذشته دارای تشکیلات بوده اند و همواره منسجم‌تر در عرصه اجتماعی حضور داشته اند و همیشه سازمانی‌تر عمل می‌کرده اند. علاوه بر این سرکوب آنها در سالهای گذشته توسط حکومت به ویژه در سال 82 موجب شده که آنها به عنوان معارض قدیمی ‌و جدی علیه نظام حاکم بر سوریه از زمان حافظ اسد تا امروز شناخته شوند. به هر حال در مقایسه با جنبش‌های اخیر در دیگر کشورها می‌توان گفت اخوان الملسلمین در سوریه قوی تر از جاهای دیگر حضور دارد.

در عین حال جنبش جوانان هم در این حرکت نقش جدی دارند. آنها از طریق فعالیت‌های سایبری خود اطلاعیه‌هایی صادر می‌کنند و با باز کردن صفحات اینترنتی به جذب نیرو مشغولند و هر روز داوطلبان بیشتری جمع آوری می‌کنند. این شبکه‌ها برای روزهایی که قرار است در آن روز تظاهرات صورت گیرد اسامی ‌تعیین می‌کنند و در حال شکل دادن به انسجام به نیروها هستند.

در هفته گذشته شاهد حضور اقشار دانشگاهی و دانشجویان نیز بوده ایم و در شهرهای مختلف از جمله در حلب و دمشق اعتراضاتی را ترتیب داده اند. بنابراین این جنبش اقشار مختلف را در بر می‌گیرد و شاید نگرانی از روی کار آمدن یک گرایش در سوریه وجود نباید خیلی قرین به واقعیت باشد. همانند بقیه نهضت‌های اخیر در منطقه که جامع الاطراف بوده و رهبری واحد مشخص و کاریزمایی ندارد جریانی که در سوریه دیده می‌شود نیز تقریبا به همین شکل است.

این که حکومت سوریه در شرایط کنونی به اصلاحات بیشتر تن می‌دهد یا به سرکوب سخت مخالفان دست می‌زند چندان قابل پیش بینی نیست. چرا که شرایط در سوریه روز به روز پیچیده می‌شود. روزهای اول اعتراضات تحلیل مسائل تا این حد پیچیده نبود. در آن زمان تصور بسیاری این بود که با اعطای امتیازات توسط حکومت به مخالفان، خصوصا لغو قانون شرایط اضطراری این اعتراضات کاهش پیدا کند و اما تظاهرات و تحولات هفته گذشته چنین چیزی را تایید نکرد.

بنابراین شرایط پیچیده تر شده است من فکر می‌کنم اگر شرایط به همین وضع ادامه پیدا کند فضا به سمت رادیکال‌تر شدن بیشتر پیش خواهد رفت و احتمال آنکه درگیری‌ها، زمینه‌های خشونت و سرکوب را ایجاد کند زیاد است. به دلیل این که سابقه برخورد این چنینی با این اعتراضات در سوریه وجود داشته است، محتمل است رویکردهای خشونت آمیز دیده شود. علاوه بر این از آنجا که بشار اسد معتقد است دخالت‌های خارجی عامل مهمی‌در تحریک مخالفین بوده است، حتما در ذهنش این خواهد بود که از برگه‌های دیگری که در دست دارد به خصوص برگه‌های خارجی استفاده کند. اوهمچنان حمایت اروپا و فرانسه و حمایت نسبی آمریکا را در پشت سر خود دارد. اینها برگه‌هایی است که او هنوز از آنها استفاده نکرده است. شاید او در آینده بخواهد برگه‌های دیگری رو کند.