برندگان و بازندگان تحريم كنندگان نفت ايران چه کسانی هستند؟

تا چه مدت می توان این تحریم های نفتی را ادامه داد ؟چه تعداد از کشورهای جهان حاضر خواهند شد که خرید نفت از ایران را متوقف کنند ؟

در روز ۲۳ ماه ژانویه سال جاری اتحادیه اروپا تحریم های جدیدی علیه صنایع نفتی ایران وضع کرده و اعلام کرد که به منظور فشار بیشتر بر بدنه اقتصادی ایران خرید نفت از این کشور از ماه جولای سال جاری را متوقف خواهد کرد . این نوع تحریم ها علیه ایران موضوع جدیدی نیست. این سومین بار است که قدرتهای خارجی تصمیم گرفته اند تا از ابزار نفت برای فشار اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران در ۵۰ سال اخیر استفاده کنند .

به گزارش سکونیوز به نقل از " هافینگتون پست" نخستین بار در سال ۱۹۵۱ بود که پس از ملی شدن صنعت نفت ایران شرکت انگلیسی – ایرانی موسوم به "بریتیش پترولیوم" تحریم هایی علیه نفت ایران تصویب کرده و به وسیله این اقدامات تلاش کرد تا کشورهای دیگر را به امتناع از خرید نفت ایران ترغیب کند . اقدامی که از ابتدا مشخص بود با شکست مواجه خواهد شد چرا که هیچ یک از خریداران در آن زمان حاضر به تحریم نفت ایران نشدند . 

دومین تلاش پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ صورت گرفت ، زمانی که ایالات متحده آمریکا تحریم نفت علیه ایران وضع کرده و واردات نفت از ایران را متوقف کرد . تا پیش از این اقدام آمریکا بزرگترین خریدار نفت ایران بود و روزانه برابر با ۵۰۰ هزار بشکه نفت از این کشور خریداری می کرد . با این وجود اقدام تحریمی علیه ایران از سوی آمریکا تاثیر بسیار ناچیزی بر کل بازده تولیدی ایران داشت چرا که ایران توانست به راحتی پس از چند ماه نفت خود را روانه بازارهای جایگزین کند. 

اکنون در سال ۲۰۱۲ میلادی بار دیگر موثر بودن تحریم های نفتی به عنوان ابزار فشار اقتصادی زیر سوال رفته است : آیا تحریم نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا ایران را به تغییر سیاست هایش در اجرای برنامه هسته ای وادار خواهد کرد ؟ چنانچه این تحریم ها زمینه ساز افزایش ناگهانی قیمت نفت در بازار جهانی شود و پایه های سست اقتصاد جهانی را بار دیگر بلرزاند چه تعداد از کشورهای جهان حاضر خواهند شد که خرید نفت از ایران را متوقف کنند ؟ و نهایتا آنکه تا چه مدت می توان این تحریم های نفتی را ادامه داد ؟ 

گزینه های جایگزین نفت ایران :
حقیقت امر آن است که چنانچه مسئله تحریم ۱۵۰ هزار بشکه نفت روزانه سوریه و از سوی دیگر کاهش تولیدات نفتی لیبی مدنظر قرار گیرد بی شک اتحادیه اروپا با نخریدن نفت ایران فشاری مضاعف احساس خواهد کرد .
در حال حاضر عربستان سعودی در قالب تئوری تنها تولید کننده نفتی است که می تواند نفت ایران را در بازار جهانی جایگزین کند چرا که میزان مازاد ظرفیت تولید روزانه این کشور ۲ میلیون بشکه برآورد شده است . با این وجود از آنجا که عربستان سعودی تنها تولید کننده نفت مازاد در جهان است و این قابلیت را دارد که در شرایط کاهش عرضه بازار جهانی را کنترل کند ، شاید بخواهد که حداقل نیمی از ظرفیت مازاد خود را برای روز مبادای دیگر که بازار جهانی دچار کمبور عرضه شد نگاه دارد . 

چنانچه عربستان سعودی ظرفیت مازاد خود را پیش از حذف نفت ایران از بازار جهانی استفاده کند قیمت نفت به دلیل بالاتر بودن عرضه از تقاضا کاهش خواهد یافت و از سوی دیگر این کشور باید با نفت ارزان قیمت ایران نیز که احتمالا با تخفیف فروخته خواهد شد رقابت کند . آنچه مشخص است آن است که عربستان سعودی و دیگر کشورهای تولید کننده نفت از پایین بودن قیمت نفت سودی نصیبشان نخواهد شد بنابر این به هیچ وجه منطقی نیست که این کشور وارد گود شده و تلاش کند که قیمت ها را پایین آورده و بازار را متعادل کند. 

برندگان تحریم ها چه کسانی هستند ؟
اجرای طرح های تحریمی اتحادیه اروپا علیه ایران قرار نیست به زودی اتفاق افتد چرا که این تحریم ها از نوع مرحله به مرحله طراحی شده اند . اجرای تحریم ها به ماه جولای موکول شده تا کشورهایی همچون ایتالیا یونان و اسپانیا که بزرگترین خریداران نفت ایران در اروپا هستند بتوانند منبع نفت جایگزین پیدا کنند . اما این نکته مد نظر قرار داده نشده که این دوره برای ایران نیز فرصتی است تا بتواند مشتریان جدیدی برای نفتش پیدا کند . از سوی دیگر مقامات ایران اعلام کرده اند که تا پیش از موعد تعیین شده از سوی اتحادیه اروپا صادرات نفت به این کشور ها را متوقف خواهند کرد . 

از سوی دیگر کشور هایی نظیر هند و ترکیه بعید به نظر می رسد که موضع مشخصی در قبال ایران اتخاذ کنند چرا که مقامات این کشورها مکررا اعلام کرده اند که تنها از تحریم های سازمان ملل پیروی می کنند و به تحریم های یک جانبه پایبند نخواهند بود . در جای دیگر این ژاپن و کره جنوبی هستند که وابستگی سیاسی زیادی به آمریکا دارند و آمریکا نیز از آنها خواسته است که حداقل به صورت سمبلیک واردات نفت از ایران را متوقف کنند . اما در این میان بسیاری از تحلیلگران بر این اعتقادند که کاهش واردات نفت این دو کشور از ایران نمی تواند برای همیشه ادامه یابد چرا که این دو کشور وابستگی زیادی به نفت ایران نیز دارند . 

مقامات این دو کشور سخنانی در خصوص حمایت از تحریم ها علیه نفت ایران اعلام داشته اند اما در زیر پوست این سخنان حقیقتی نهفته است که نشان می دهد توکیو و سئول هر دو به دنبال یافتن راهی برای تداوم روند خرید نفت از ایران در قالب چارچوب تحریم های ایالات متحده آمریکا علیه بانک مرکزی ایران هستند . 

آنچه مسئله تحریم های ایالات متحده آمریکا را به طبلی توخالی مبدل می کند آن است که تمام مشتریان نفتی ایران می توانند در معاملات نفتی خود از گزینه تهاتر استفاده کنند .دولت هند در موقعیت های مختلف سعی کرده که با مقامات روسیه و ترکیه مذاکراتی انجام داده و راهی برای پرداخت پول نفت ایران پیدا کند . گزینه دیگری که از سوی آنها مطرح شده پرداخت روپیه و یا حتی طلا به جای پول نفت بوده است . برخی از کشورهای معامله کننده با ایران هم اکنون در سطحی تبادلات تجاری با این کشور دارند که می توانند به راحتی معاملات پایاپای را جایگزین معاملات نفتی پولی کنند. به عنوان نمونه ایران و ترکیه سطح معاملات سالانه خود را از ۱۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ قرار است به ۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ افزایش دهند . این رقم قرار است در سال ۲۰۱۵ میلادی به ۳۰ میلیارد دلار افزایش یابد . 

چین نیز معاملات تجاری قابل ملاحظه ای با ایران دارد. این سطح بالای معاملات تجاری می تواند انجام معاملات تهاتری را برای طرفین بسیار آسان کند . در سال ۲۰۱۰ میلادی حجم معاملات دو جانبه این دو کشور به ۲۹ میلیارد دلار رسیده که این رقم در ۱۱ ماه نخست سال ۲۰۱۱ میلادی به ۴۱ میلیارد دلار افزایش یافته است . این حجم بالای معاملات تجاری چه در بخش انرژی و چه در بخش های دیگر نشان می دهد که این دو کشور می توانند به راحتی با یکدیگر کالا و خدمات مبادله کنند و تحریم های وضع شده علیه بانک مرکزی ایران را دور بزنند. 

اما در اینجا سوال واقعی آن است که : چه کسی برنده این بازی بی سرانجام است ؟ شاید بنابر ادعای برخی تحلیلگران این تحریم ها فشارهایی بر اقتصاد ایران وارد آورد اما سوال آن است که میزان این فشارها چقدر خواهد بود ؟ بسیاری بر این اعتقادند که با وجود تمامی این فشارها ایران می تواند همچنان بر ایده خود در خصوص اجرای برنامه های هسته ای پافشاری کند . 

آنچه در این روند بسیار مشخص است آن است که روسیه در غالب تئوری هم که شده نفع زیادی از تحریم نفتی ایران می برد . این کشور به عنوان بزرگترین تولید کننده نفت در جهان در جایگاهی است که می تواند سهم خود را از بازار نفتی اروپا افزایش دهد .با وجود تمامی اختلافات و تنش ها بر سر قیمت نفت ، نفت روسیه از تنگه هرمز عبور نمی کند و این در حالی است که نفت عربستان باید از گلوگاه نفتی هرمز عبور کند تا روانه بازارهای جهانی شود . اگر قرار است اروپا به روسیه تکیه کند تا نفت ایران را تحریم کند عربستان نیز مجبور خواهد شد مسیر حرکت نفت خود را منحرف کرده و این نفت مازاد را روانه بازارهای آسیایی کند ، جایی که بی شک نفت ارزان قیمت ایرانی خریدار بیشتری دارد تا نفت گران عربستانی . بنابر این در این شرایط بازار اروپا به نفت روسیه وابسته خواهد شد و این موقعیت جدید به روسیه فرصت می دهد تا حداکثر استفاده را از این شرایط ببرد. 

چین نیز یکی دیگر از برندگان بالقوه این تحریم ها خواهد بود .تحلیلگران معتقدند این کشور به عنوان دومین قطب بزرگ مصرف کننده نفت در جهان می تواند با انجام مذاکراتی نفت ایران را با تخفیف خریداری کند . این کشور فاز اول پروژه احداث "ذخایر نفتی استراتژیک" را تقریبا به پایان رسانیده ،طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی این منبع ذخیره ای دارای ظرفیت ۱۰۰ میلیون بشکه نفت است .بنابر این اگر چین واردات خود از ایران را به منظور پرکردن این ذخایر نفتی استراتژیک افزایش دهد ایران می تواند به راحتی نفت مازاد حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه خود را به مدت ۱۶۰ تا ۲۰۰ روز روانه چین کند.این حدودا همان میزان نفتی است که ایران روزانه به بازارهای اروپایی صادر می کرده است .