مسافرانی که در آتش سوختند و مسئولانی که زیر بار نمی‌روند

سعید مؤذنی

‌مسافران حادثه اتوبوس در آزادراه تهران-قم طوری در آتش سوختند که جنازه آنها هم قابل شناسایی نبود؛ اما در این میان ارگان‌هایی که موظفند سفر بی‌خطر را فراهم ‌کنند، مواردی را در این حادثه دخیل می‌دانند که در حوزه مسئولیت خودشان نیست

‌مسافران حادثه اتوبوس در آزادراه تهران-قم طوری در آتش سوختند که جنازه آنها هم قابل شناسایی نبود؛ اما در این میان ارگان‌هایی که موظفند سفر بی‌خطر را فراهم ‌کنند، مواردی را در این حادثه دخیل می‌دانند که در حوزه مسئولیت خودشان نیست. 

هفته گذشته متأسفانه شاهد بروز حادثه‌ای بسیار ناگوار در سیستم حمل و نقل عمومی جاده‌ای مسافری بودیم؛ تصادفی که منجر به جان باختن حدود 44 نفر از هموطنان شد و خانواده‌های آنها را داغدار کرد؛ ضمن آنکه حدود همین تعداد مسافر هم در این حادثه مصدوم شدند.

ترکیدن لاستیک اتوبوس اصفهان-تهران در کیلومتر 27 آزادراه قم-تهران و به دنبال آن انحراف اتوبوس به دلیل به هم خوردن تعادل، عبور از گاردریل وسط آزادراه، انحراف آن به سمت مسیر مقابل و سپس برخورد با اتوبوسی که از مسیر مقابل در حال حرکت بود و شعله ور شدن اتوبوس‌ها، منجربه فاجعه‌ای شد که جان عده‌ای از هموطنان را گرفت.

در سیستم حمل و نقل جاده‌ای 17 ارگان دست‌اندکار داریم که هر کدام در انجام سفر‌ها نقش خاصی دارند، سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، پلیس راه، اورژانس، هلال احمر، امداد، پزشکی قانونی و ... برخی از این ارگان‌ها هستند که زیرساخت‌های سفر بی‌خطر را برای مسافران فراهم می‌کنند.

اما باز سالانه حدود 20 هزار نفر از هموطنان در سوانح رانندگی کشته می‌شوند، این تعداد کشته معادل سقوط سالانه 130 فروند هواپیمای 155 نفره است یعنی این آمار حواث حمل و نقل جاد‌ه‌ای ایران، معادل سقوط در هر سه روز یک فروند هواپیما در ایران است.

به هر حال پس از این حادثه هر کدام از ارگان‌های مذکور در اطلاع‌رسانی‌های خود درباره این تصادف تلویحاً مواردی را که مربوط به وظیفه اصلی خودشان نبود را علت بروز حادثه عنوان کردند و در واقع بار مسئولیت را از دوش خود بر داشتند و ذهن‌ها را متوجه بخشی دیگر کردند.

‌در این بین موضوعاتی مختلفی درباره علت وقوع حادثه و دلیل افزایش تلفات این تصادف از سوی کارشناسان و رسانه‌ها عنوان شد که هر کدام به نوعی منطقی و قابل بحث بود.

در گام اول و طبق معمول جوابی که از سوی مسئولان ارائه شد، بروز خطای عامل انسانی در رخ دادن حادثه بود؛ در واقع علت اصلی بروز اغلب سوانح جاده‌‌ای، هوایی، ریلی و دریایی، در گام اول خطای عامل انسانی (راننده، خلبان، لکوموتیوران و ناخدا) یاد می‌شود و همه با همین یک کلمه، مسئولیت را از خود سلب می‌کنند.

اما اتحادیه تعاونی‌های مسافری، غیراستاندارد بودن گاردریل آزادراه تهران-قم را موجب بروز حادثه و افزایش تلفات عنوان کرد؛ ضمن آنکه مدعی بودند دولت قرار بوده پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها به آنها ‌لاستیک با قیمت مناسب دهد که این وعده محقق نشده و مجبورند لاستیک ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت چینی بخرند و یا مدت زمان نگهداری لاستیک روی ناوگان را افزایش دهند؛ آنها حتی مدعی بودند اتوبوس اصهان قبل از حرکت مورد بازبینی فنی قرار گرفته بوده است.

البته موضوع ارائه لاسیتک، روغن و قطعات یدکی با قیمت مناسب به ناوگان باری و مسافری جاده‌ای و کم‌کاری دولت قبلی در این‌باره موضوعی است که مدت‌ها‌ توسط انجمن‌های حمل و نقلی عنوان می‌شود و در این‌باره گلایه‌های بسیاری دارند.

پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و نوسانات اخیر ارزی، هزینه شرکت‌های تعاونی مسافری جاده‌ای و شرکت‌های حمل و نقلی بار در بخش جاده‌ افزایش قابل توجهی داشت، که در این میان می‌توان به رشد قیمت لاستیک و روغن به عنوان مقدماتی‌ترین مواد مصرفی این ناوگان اشاره کرد.

طبق گفته اغلب رانندگان این صنف، پس از نوسانات اخیر ارزی قیمت لاستیک به ناگاه از حدود هر جفت 2 میلیون تومان به هر جفت 5.5 میلیون افزایش یافت؛ همچنین هزینه تعویض روغن موتور به همراه دستمزد، نیز در این مدت رشد حدود 3 برابری داشته است.

هزینه شرکت‌ها و مالکان اتوبوس و کامیون طی این مدت افزایش سرسام‌آوری داشت به طوری که طبق ادعای اغلب رانندگان، قیمت یک دستگاه اتوبوس و یا کامیون که برند خارجی داشته اما در داخل کشور و توسط خودروسازان داخلی مونتاژ می‌شود از متوسط حدود 150 الی 200 میلیون تومان به ناگاه به 600 الی 700 میلیون تومان افزایش یافت و قطعاً این رشد قیمتی در خودرو، متأثر از رشد قیمت قطعات یدکی است ،بنابراین تأمین قطعه هم برای مالکان در این شرایط اقتصادی مشکل شده بود.

بنابراین لازم بود برای حفظ کیفیت خدمات انواع ناوگان مسافری بین‌شهری و جبران زیان ناوگان حمل بار جاده‌ای، حداقل افزایشی در نرخ‌های بلیت و کرایه حمل بار اعمال ‌‌شود و یا دولت لاستیک و روغن یارانه‌ای طبق وعده خود به آنها دهد.

به هر حال بخش‌های خصوصی حمل و نقلی در هر مدلی، هر کدام به شکلی از حمایت کمرنگ دولت از آنها گله دارند و می‌گویند طبق قانون اصل 44 باید با واگذاری امور تصدی‌گری به بخش خصوصی، دولت از این بخش حمایت کند، حداقل چند سالی زیر بال و پرشان را بگیرد تا بتوانند سر پا بیاستند اما مدعی هستند حمایتی که نبود هیچ، دولت ‌وعده‌هایی هم که به آنها داد محقق نشد و در واقع زیر قولش زد.

درد دل زیاد داشتند، می‌گفتند دولت در اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، وعده داده بود اگر راننده‌ها با آنها همکاری کنند، ‌ لاستیک و روغن یارانه‌ای به آنها می‌دهد، اما به قول راننده‌ها زمانی که مشکل دولت حل شد و این قانون با همکاری آنها به خوبی اجرا شد و کار تمام، دولت فراموش کرد همراهی هم داشته است.

به هر حال به نظر می‌رسد علت اصلی بروز تصادف آزادراه تهران-قم همین لاستیک بی‌کیفیت باشد و این موضوع بار‌ها از سوی شرکت‌های تعاونی هشدار داده شده بود.

از سویی دیگر پلیس راه، خودرو اسکانیا را 50 درصد علت بروز این حادثه و افزایش تلفات تصادف مذکور عنوان کرد و گفت: شرکت تولیدکننده اتوبوس اسکانیا 50 درصد در این حادثه مقصر شناخته شده است.

بنا به گفته پلیس راه طی چند وقت اخیر چندین مورد تصادف اتوبوس اسکانیا به شکل‌های مشابه رخ داده که در اکثر موارد این اتوبوس‌ها به دلیل ضعف بدنه و نقص سیستم برق رسانی دچار آتش سوزی شدند.

سردار مؤمنی همچنین در این‌باره گفته بود: علت ترکیدگی لاستیک اتوبوس هم در دست بررسی است که اگر غیراستاندارد بودن آن ثابت شود، درآن صورت با شرکت مسافربری مربوطه برخورد می‌شود.

حال جای سؤال دارد که اگر لاستیک اتوبوس غیراستاندارد است، آن راننده چه گناهی دارد، مگر لاستیک اتوبوس کالایی است که سر خیابان یافت شود و یا جنسی است که به راحتی توسط افرادی غیرمسئول ساخته شود؟ قطعاً این لاستیک‌ها از همین گمرک ایران و با تأیید عده‌ای از مسئولان وارد شده است.

البته به گفته مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های مسافری، اگر این لاستیک‌های چینی کیفیت ندارد، پس چرا توسط عده‌ای از افراد که مشخص است چه کسانی هستند وارد می‌شود و چرا سازمان استاندارد در این‌باره اقدامی نکرده است؟

از سوی دیگر وزارت راه و شهرسازی هم بر استحکام گاردریل‌های خود تأکید دارد و علت اصلی افزایش تلفات را شعله‌ور شدن اتوبوس به علت جرقه‌زدن عنوان می‌کند و مدعی است شدت این حادثه به قدری نبوده است که اینهمه تلفات دهیم و آتش‌سوزی اتوبوس اسکانیا موجب افزایش تلفات شده است.

‌اظهارات مدیرعامل شرکت عقاب‌افشان به عنوان تولید کننده اسکانیا نیز در این میان جالب است. عبداله اکبری‌راد، مدیرعامل این شرکت با بیان اینکه تولید و عرضه اتوبوس‌های اسکانیا با نظارت وزارت صنعت و پلیس صورت می‌گیرد، گفته است: کارشناسان خدمات پس از فروش شرکت در مورد لاستیک اتوبوس به راننده هشدار داده بودند؛‌ در عرضه محصولات اسکانیا در ایران، سازمان استاندارد، شرکت بازرسی کیفیت و پلیس نقش دارند و این اتوبوس با نظارت پلیس شماره‌گذاری و عرضه می‌شود.

بنا به گفته اکبری راد راننده این اتوبوس قبل از حادثه، در مرکز خدمات شرکت عقاب‌افشان حضور داشته و کارشناسان این شرکت هشدار داده بودند که لاستیک‌های اتوبوس دارای مشکل است و نباید با آن تردد شود، اما راننده گفته بود که بعداً این مشکل را برطرف خواهد کرد.

به هر حال جان مسافران بی‌گناه در این حادثه از دست رفت، عده‌ای چنان در آتش سوختند که جتی جنازه آنها هم توسط بازماندگانشان قابل شناسایی نبود و جالب اینکه در این وا نفسا، هر کدام از مسئولان، مسئولیت را بر دوش دیگری می‌نهد و از خود سلب مسئولیت می‌کند.

بنابراین گزارش پس از این موارد بود که به دستور رئیس‌جمهور کارگروهی متشکل از وزاری راه و شهرسازی، صنعت و معدن، بهداشت و درمان و آموزش پزشکی و وزیر کشور تشکیل شد تا موضوعات را کارشناسی کرده و علل بروز حادثه را بررسی کنند؛‌از آنجاکه موضوع کیفیت لاستیک اتوبوس حادثه دیده در سانحه مورد توجه قرار گرفته است، حضور وزارت صنعت، معدن و تجارت در این جلسات لازم است.

آخرین جلسه این کارگروه ویژه چهارشنبه شب هفته گذشته تسکیل ‌و مقرر شده است نتایج اصلی پس از بررسی‌های کارشناسی ظرف 15 روز و حداکثر تا 30 روز آینده اعلام شود.

امیدواریم مسئولان به این نکته توجه داشته باشند که مسئولند و باید جواب دهند. تنها خواسته این است که پس از اتمام بررسی‌ها باز مثل گذشته، خطای عامل انسانی علت اصلی بروز این حادثه عنوان نشود و کم‌کاری احتمالی در بروز این حادثه ناگوار به جرأت برای مردم اعلام عمومی شود تا شاید تسلی‌ خاطری باشد برای مردم و بازماندگان.

مرجع : فارس