نعل وارونه روس‌ها برای کسب اعتبارِ از دست رفته

روسیه برخلاف آنچه که وانمود می کند، خریداران زیادی برای موشکهای پدافندی خود ندارد و مجبور است برای جبران به دنبال فروش پنج گردان موشکهای روی دست مانده اش به متحدان خود متوصل شود

پس از سفر هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا به روسیه در روز شنبه 24 مهر ماه و انعقاد قرار‌داد همکاری‌های جدید در امور انرژی هسته‌ای و خرید ادوات نظامی، رسانه‌های روسی از احتمال فروش سامانه دفاع ضدموشکی اس 300 به ونزوئلا خبر دادند. ایگور کوروتچنکو، مدیرمرکزمطالعات تجارت جهانی اسلحه به خبرگزاری ریا‌نوواستی گفت که سیستم‌های موشکی پدافند هوایی اس‌300 که قرار بود به ایران تحویل داده شود، ممکن است به ونزوئلا واگذار گردد. کوروتچنکو گفت: کاراکاس به دلیل تصمیم هوگو چاوز رئیس جمهور ونزوئلا درباره ایجاد سیستم جامع و چندلایه‌ای پدافند هوایی، علاقه و توجه زیادی به سیستم‌های کوتاه برد، میان برد و دوربرد پدافند هوایی روسیه نشان می‌دهد و بعید نیست سیستم‌های اس‌300 در نظر گرفته شده برای ایران به ونزوئلا عرضه شوند.

پیشینه بحث
به گزارش مطبوعات روسیه قرارداد عرضه سیستم‌های "اس‌300" ازسوی روسیه به ایران در آذرماه 1384 (دسامبر 2005) امضا شده بود بر اساس این قرارداد روسیه قرار بود پنج گردان از موشک‌های اس‌300 را در اختیار ایران قرار دهد. بر اساس سازمان‌دهی روس‌ها هر گردان دارای 8 تا 12 دستگاه پرتاب و هر دستگاه پرتاب شامل 4 موشک اس‌300 می‌شود. پیشتر روسیه به ایران مجموعه‌های ضدهوایی موشکی "تور-ام1" را با برد 12 کیلومتر و ارتفاع 6 کیلومتر عرضه کرده بود. سیستم‌های اس‌300 ویژه دفاع از سامانه‌های صنعتی، نهادهای دولتی، پایگاه‌های نظامی و مقرهای فرماندهی در برابر حملات جنگنده‌های دشمن هستند. به گفته منابع روسیه سیستم پدافندی اس 300 قادر به نابودسازی اهداف بالستیک بوده و از قابلیت واردسازی ضربه به اهداف زمینی نیز برخوردار است. تازه‌ترین مدل سیستم اس‌300 می تواند هواپیماهای دشمن را در فاصله 150 کیلومتری و ارتفاع 27 کیلومتری نابود کند. این سیستم قادر است در یک زمان دو موشک به سوی هواپیمای متجاوز شلیک نماید. این موشک هفت و نیم متری با وزن 1800 کیلو قادر است دوازده هدف را هم زمان تعقیب کند و حداقل به شش هواپیمای متجاوز شلیک نماید.
این موشک با برد 150 کیلومتر در کلاس موشک‌های میان برد محسوب می‌شود که با جابجایی سریع می‌تواند خود را از مورد هدف قرار گرفتن مصون نماید. "سرگئی چمزوف" رییس سازمان "روس تکنولوژیا" روز پنجشنبه 15 مهر 1389به خبرنگاران اطلاع داد که روسیه فقط به ایران پیش پرداختی که بابت خرید سیستم‌های "اس‌300" از سوی تهران پرداخت شده بدهکار است و هیچ غرامت دیگری به خاطر امتناع از قرارداد در نظر گرفته نشده است. وی گفت: "ما 166,8 میلیون دلار بابت این قرارداد پیش پرداخت دریافت کرده بودیم و بر اساس بند فورس‌ماژور" این قرارداد موظفیم که این پیش پرداخت را باز گردانیم. ما ذره‌ای بیش از آن پرداخت نخواهیم کرد." آنطور که چمزوف تاکید کرد، فورس ماژور در این قرارداد، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد محسوب می شود که بر اساس آن "دمیتری مدويديف" رییس جمهوری روسیه حکمی صادر کرد
وی تاکید کرد: "به همین خاطر ما قرارداد مذکور را فسخ کرده و کل مبلغ پیش پرداختی را که دریافت کرده بودیم، پس خواهیم داد"وی در پایان خاطر نشان ساخت: "بحث هیچ غرامتی در میان نیست." مدويديف رئیس جمهوری روسیه در روز چهارشنبه 31 شهریور1389 فرمانی را امضا کرد که برطبق آن تحریم‌های تکمیلی بر ضد ایران بخاطر امتناع از قطع غنی سازی اورانیوم اعمال می شود. بر اساس این فرمان رئیس جمهوری روسیه، سیستم‌های اس‌300 بخاطر اجرای قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل به ایران تحویل نخواهد شد. سردار وحیدی وزیر دفاع در پاسخ به این اقدام غیر دوستانه رئیس جمهوری روسیه با ابراز امیدواری از اینکه روسها در انتخاب مسیر خود مسیر مستقلی راانتخاب کنند، با اشاره به گذشت 6 ماه از قطعنامه 1929 اظهار داشت: قطعنامه 1929هیچ صراحتی درباره موشک‌های پدافند هوایی ایران ندارد و استناد به آن بعد از شش ماه، منطقی به نظر نمی‌رسد.
روسیه به خوبی می داند این اقدام آنها علاوه برآنکه به حیثیت بین‌المللی مسکو لطمه جدی وارد می‌سازد در عمل این امکان را برای ایران فراهم می کند تا از طریق حقوقی بایت اجرا نشدن تعهدات روسیه غرامت لازم را کسب کند.بنابراین اقای چمزوف بهتر از هر کسی می‌داند پس دادن پیش پرداختی که بیش از پنج سال از تحویل آن سپری شده است نمی‌تواند همه چیز را جبران کند روسیه باید حداقل خسارات مادی و معنوی این اقدام را جبران کند و در غیر این صورت وارد دعوای حقوقی بی‌سابقه‌ای با ایران در مجامع بین‌المللی خواهد شد. 

تحلیل سخنان اقای کوروتچنکو
سخنان این مقام روسی از سه جنبه جالب توجه است:
1- روس‌ها که از اعلام خبر درخواست ایران برای پرداخت غرامت بابت بد عهدی شان حسابی برآشفته اند با اعلام این خبر می خواهند نشان دهند هنوز اعتبار جهانی آنها زیر سئوال نرفته و برای فروش سلاح‌های خود مشتری دارند، اما جالب است که او بصورت ناشیانه درادامه سخنان خود گفته است: " اکنون مسأله پیدا کردن خریدار برای 5 گردان اس‌300 به ارزش 800 میلیون دلار که توسط ایران سفارش داده شده بود، دردستور کار قرار دارد و ممکن است ونزوئلا چنین خریداری شود." بیان این مطلب یعنی آنکه روسیه برخلاف آنچه که وانمود می کند، خریدارا ن زیادی برای موشکهای پدافندی خود ندارد و مجبورند برای جبران غرامتی که باید بر اساس قرار داد امضاء شده به ایران بپردازند، به دنبال فروش پنج گردان موشکهای روی دست مانده اش به متحدان خود متوصل شده اند. 

2- تا کنون آقای وحیدی وزیر دفاع ایران و چند مقام نظامی دیگر سپاه چند باراعلام کردند، ایران با دستیابی به تکنولوژی ساخت موشک اس 300 موشکهای مشابه انرا ساخته و در سالروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در31 شهریورامسال چند فروند شبیه این نوع موشک دررژه نیروهای مسلح به نمایش درآمد.در همین باره روزنامه اینترنتی روسی "گازیتا.رو" نوشت: " ایران به جهانیان سیستم دفاع ضدموشکی ساخت خود را نشان داد که باید جاگزین سیستم‌های اس‌300 روسی شوند که تا کنون نیز به ایران عرضه نشده اند. کارشناسان روسی یقین دارند که ایرانیان مستقلانه توان لازم را برای ساخت سیستم‌های روسی دفاع ضدموشکی را ندارند، اما می توانند مشابه سیستم‌های موشک چینی (اچ کیو9) را که چین به ایران فروخته بود، بسازند." پیش ازاین خبرگزاری ریانوواستی روز شنبه 14 فروردین 1389 به نقل ازایگور آشوربیلی" مدیرکل دفتر طراحی شركت پدافند هوایی "آلماز آنتی" گفت: "روسیه به قرارداد عرضه 15 گردان پدافند موشکی "اس‌300" گرامبل به چین عمل کرد.ما همین الآن به بزرگترین قرارداد عرضه 15 گردان از جدیدترین سیستم‌های دفاع ضدهوایی (اس‌300) به چین عمل کردیم." 

چندی پیش روزنامه روسی زبان ترود با انتقاد از دولت متبوع خود به خاطر از دست دادن بازار ایران در موضوع سامانه اس300 نوشت: به زودی چین این سامانه ها را در اختیار ایران قرار می دهد و بازار ایران را از آن خود خواهد کرد. چین در سال 2004 تعدادی از سامانه‌های اس 300 گرامبل روسیه را با کپی برداری ازفن آوری سامانه شد.در سال های اخیر S-300P پاتریوت آمریکایی موفق به ساخت سامانه موشکی پیشرفته HQ-10 یکی از سیاست‌های صدور تسلیحات نظامی چین، بازاریابی برای سامانه دفاع موشکی مذکور بوده است. در واقع انتشار اینگونه اخبار روسیه را برآن داشته است تا نشان دهد ساخت این نوع موشک در ایران را جدی نمی گیرد. علاوه برآن متقابلا سعی دارد با انتشارخبرهایی که حکایت از فروش موشک‌های اس 300 به سایر کشورها دارد، تا حدودی بر موج خبری ناشی از بد عهدی روسیه سوار شود. 

3- وارد شدن ونزوئلا که هم مناسبات خوبی با ایران و روسیه دارد دراین ماجرا، بدون علت نیست. چاوزکه روز دوشنبه وارد ایران می‌شود در واقع می تواند نقش واسطه را برای رساندن این موشک‌ها به ایران بصورت غیر مستقیم ایفا کند. به این ترتیب روسیه از فشار اسرائیل و امریکا رها می شود و ایران نیز به هدف حود که دستیابی به این موشک دفاعی است می‌رسد. برای ونزوئلا هم علاوه بر تحکیم مناسبات دوستانه متقابل، احتمالا به امتیازات جدیدی در همکاری‌های دفاعی با هر دو کشور، هدف‌گذاری شده است. البته معلوم نیست مشکل انتقال این تجهیزات چگونه برطرف خواهد شد.