كيفيت عزاداري‌ها درحال تنزل است

بررسي ابعاد آنچه اكنون دامنگير محافل و مجالس عزاداري شده، از واجبات است و البته به كار جمعي، فرصت كافي و آشنائي با دقايق و ظرايف امور ديني نياز دارد

دهه عاشوراي 1433 هم گذشت و مردم ايران و شيعيان نقاط مختلف جهان به ياد فداكاري‌هاي سالار شهيدان و اصحاب باوفاي آن حضرت، بر مظلوميت آنان گريستند و با شهداي كربلا تجديد ميثاق كردند.

اينكه بعد از گذشت 1370 سال از شهادت امام حسين عليه السلام و ياران آن حضرت، همچنان حماسه عاشورا زنده است و پيروان مكتب اهل بيت عصمت و طهارت، پرشورتر از هميشه ياد شهداي كربلا را گرامي مي‌دارند خوشحال كننده و اميدآفرين است، زيرا زنده بودن عاشورا به معناي زنده بودن مبارزه عليه ظلم و حمايت هميشگي از مظلوم است. اين، بهترين تفسير براي "كل يوم عاشورا و كل ارض كربلا" ست. سفارش تاريخي امام خميني كه "محرم و صفر را زنده نگهداريد" نيز به همين دليل بود همانگونه كه خود آن عزيز ميفرمود: هرچه داريم از محرم و صفر داريم.

اين، يك روي سكه است. روي ديگر اين سكه را بايد در كيفيت عزاداري‌ها مشاهده كرد كه سالهاست درحال تنزل است و به طرف بي‌محتوا شدن به پيش مي‌رود. خطر بزرگي كه از ناحيه بي‌كيفيت شدن عزاداري‌ها و نفوذ مطالب سطحي و رفتارهاي انحرافي به محافل و مجالس محرم و صفر در كمين حماسه عاشوراست، بسيار نگران كننده است. اين انحراف، از دوران قبل از انقلاب شروع شده بود و بزرگاني همچون شهيد مطهري درباره آن هشدارهائي داده بودند و حتي قبل از شهيد مطهري نيز اين هشدارها توسط بزرگان ديگري از روحانيت داده شده و در كتاب‌ها ثبت گرديده بود و هم اكنون در دسترس مي‌باشد. اما آنچه نگران كننده است، ادامه انحراف و حتي اوج گرفتن آن در دوراني است كه ايران از نعمت نظام جمهوري اسلامي برخوردار است

بررسي ابعاد آنچه اكنون دامنگير محافل و مجالس عزاداري شده، از واجبات است و البته به كار جمعي، فرصت كافي و آشنائي با دقايق و ظرايف امور ديني نياز دارد. اما اينطور نيست كه بدون آن بررسي همه جانبه نتوان موارد آشكاري از اشكالات و انحرافات را برشمرد و به برطرف كردن آنها اقدام كرد. بعضي از مشكلاتي كه اكنون حتي مردم كوچه و بازار هم از آنها مي‌نالند و به خاطر آنها براي عزاداري‌هاي مذهبي احساس خطر مي‌كنند، اين موارد هستند:

1 - خالي بودن اشعار و مطالبي كه در بسياري از مداحي‌ها مطرح مي‌شوند از محتواي حماسي، اخلاقي و آموزش‌هاي ديني.
از قديم، مداحان اهل مطالعه‌اي وجود داشتند كه به دليل بهره گيري از محضر علماي زمان خود، هم با مكتب اهل بيت به مقدار لازم براي اداره كردن مجالس عزاداري آشنا بودند و هم از تدين كافي و اخلاق اسلامي برخوردار بودند و به همين دلايل از مطرح كردن مطالب خرافي، دروغ و بي‌اساس پرهيز مي‌كردند. مردمي كه در مجالس اين افراد شركت مي‌كردند، بعد از هر جلسه اين احساس را داشتند كه اخلاق و رفتارشان به خلق و خوي ديني تا حدودي نزديك‌تر شده و با راه و رسم شهداي كربلا آشناتر شده‌اند. خوشبختانه هنوز هم از اين قبيل مداحان در جامعه حضور دارند و عليرغم رواج يافتن شيوه‌هاي انحرافي جديد، آنها به راه اصيل خود مي‌روند و آثار و بركات اين كار را نيز در ميان مردم بر جاي مي‌گذارند.

متأسفانه اين دسته از مداحان، اكنون در اقليت قرار دارند و تعداد افرادي كه به اين اصول و معيارها پاي بند نيستند درحال افزايش است. بي‌محتوا بودن، بي‌اعتنائي به فلسفه قيام امام حسين عليه السلام، توجه به امور ظاهري و فاصله گرفتن از معنويات، بكار بردن الفاظ و عبارات عاميانه و سخيف و استفاده از سبك‌ها و آهنگ‌هاي وارداتي غربي از ويژگي‌هاي مطالبي هستند كه توسط اين افراد مطرح مي‌شوند. دنياطلبي، شهرت خواهي، مطالبه پول‌هاي كلان و غرق شدن در زرق و برق‌هاي مادي نيز از ويژگي‌هاي شخصي خود آنان است. طبيعي است كه هيچكس نمي‌تواند با داشتن چنين ويژگي‌هائي مردم را هدايت كند، زيرا اينها اموري هستند كه با ماهيت قيام عاشورا و نهضت كربلا بيگانه‌اند و به همين دليل نمي‌توانند مردم را با ا ين قيام آشنا كنند. در ظاهر، بازار اين قبيل افراد، پررونق و پرمشتري به نظر مي‌رسد ولي اين مشتري‌ها حتي اگر يك عمر به اين محافل رفت و آمد داشته باشند با فلسفه قيام حسيني آشنا نخواهند شد و به الزامات مكتب اهل بيت پاي بندي پيدا نخواهند كرد. اين مشكل را فقط با كيفيت بخشيدن به محافل مذهبي مي‌توان حل كرد و اگر وضع به همين منوال كه اكنون جريان دارد باقي بماند، خطر گم كردن هدف و فاصله گرفتن از معارف ديني هر روز بيشتر مي‌شود.

2 - كوتاهي رسانه ملي در مقابله با انحرافات و ميدان دادن به جريان‌هاي بي‌محتوا
اينكه افرادي تحت عنوان مداح يا روضه خوان در محافل كوچك چند ده نفره يا چند صد نفره مطالب سست و موهن به زبان بياورند، في نفسه اقدامي نادرست است و بايد تصحيح شود، ولي عوارض منفي اين مطالب فقط همان جمع را از معارف واقعي ديني دور نگه مي‌دارد. اما هنگامي كه همين مطالب از رسانه ملي پخش مي‌شود، آن عوارض منفي فراگير مي‌گردد و يك جامعه را دچار انحراف يا سستي عقيده مي‌كند. مهمتر اينكه با توجه به تنوع مخاطبان رسانه ملي چنين مطالبي به جاي آنكه اسلام را به درستي به غيرمسلمانان معرفي نمايد و يا مسلمانان بي‌اعتقاد را به مكتب امام حسين عليه‌السلام جذب كند، آنان را از اصل اسلام و مكتب عاشورا دور مي‌كند. بنابر اين، رسانه ملي بايد در مورد پخش مطالب محافل عزاداري و بطور كلي آنچه به مراسم مذهبي مربوط است كاملاً گزينشي عمل كند و از پخش آنچه با معارف اصيل اسلام ناب محمدي صلي‌الله عليه و آله منطبق نيست خودداري نمايد. متأسفانه رسانه ملي اكنون نسبت به اين رسالت مهم خود بي‌اعتناست.

3 - تفرق در محافل عزاداري و خلوت شدن مساجد
يكي از عواملي كه به محافل عزاداري عاشورا ضربه وارد مي‌كند، تفرق شديد عزاداران به بهانه هرچه بيشتر تشكيل دادن هيئت‌هاي مذهبي است. اين مشكل در دهه عاشورا بسيار ديده مي‌شود و در سال‌هاي اخير رو به افزايش گذاشته است. گاهي در يك خيابان ده‌ها و حتي در يك كوچه چند محفل عزاداري تشكيل مي‌شود. اين اقدام، حداقل سه عيب و اشكال اساسي دارد؛ اول آنكه هر كدام از اين محافل با تعداد اندك شركت كنندگان مواجه مي‌شوند و رونقي نخواهند داشت، دوم آنكه پراكنده شدن عزاداران موجب خلوت شدن مساجد مي‌شود درحالي كه مساجد بايد همواره كانون تجمعات مذهي باشند و سوم آنكه همين تفرق و پراكنده كاري، موجب كاسته شدن از محتواي محافل مي‌شود، درحالي كه اگر همه همت‌ها در يك محله يكجا جمع شود، مجلسي كه برگزار مي‌گردد از جمعيت و محتواي بهتر و بالاتري برخوردار خواهد بود، شركت كنندگان بهره بيشتري خواهند برد و از انحرافات و كارهاي سطحي نيز جلوگيري مي‌شود.

4 - ايجاد مزاحمت به بهانه خدمت رساني به مردم
در سالهاي اخير، كارهائي در ميان بعضي جوانان رسم شده كه از جهات مختلف دچار ايراد و اشكال است ولي تصور خود آنها اينست كه اين كارها را براي امام حسين عليه السلام انجام مي‌دهند و نوعي خدمت به مردم است. اين افراد، خيمه‌هائي در كنار خيابان‌ها برپا مي‌كنند و به رهگذران، چاي و آش و در فصل تابستان، شربت و خاك شير و... مي‌دهند. بديهي است كه نفس اين اقدام، كاملاً پسنديده و نوعي خدمت به مردم است اما بشرط آنكه باعث راه بندان و مزاحمت براي مردم نشود. متأسفانه اين كارها در اغلب موارد چنان ترافيكي ايجاد مي‌كند كه به جاي خدمت به مردم تبديل به ناراضي كردن مردم مي‌شود. شهرداري و نيروي انتظامي كه در اين زمينه‌ها مسئوليت دارند بايد ترتيبي بدهند كه اگر قرار است اين خدمات انجام شود، اين قبيل مشكلات را به همراه نداشته باشد.

ادامه عزاداري‌ها تا نيمه شب و گاهي بيش از نيمه شب و ايجاد مزاحمت براي مردمي كه مي‌خواهند در خانه هايشان استراحت كنند يا بيمار دارند، يكي ديگر از كارهاي ناپسند است كه در سال‌هاي اخير رواج يافته و با روح مكتب حسيني سازگاري ندارد. عزاداري براي امام حسين عليه السلام به ميزان و بگونه‌اي كه مزاحمتي براي مردم ايجاد نكند بسيار پسنديده و ارزشمند ا ست و تأثيرگذار نيز خواهد بود، اما هنگامي كه از اين چارچوب‌ها خارج شود، نه تنها تأثير خود را از دست مي‌دهد بلكه آثار منفي نيز خواهد داشت.

در نظام جمهوري اسلامي كه سنگ بناي جامعه ديني گذاشته شده، بايد با هر نوع افراط و تفريط و انحراف به نام دين مبارزه شود و همه چيز براساس منطق دين و تعادل باشد. پالايش عزاداري‌ها مي‌تواند به اين مهم كمك كند.

در طول قرن‌هاي گذشته، آنچه نهضت عاشورا و حماسه كربلا را زنده نگهداشته عزاداري سنتي است. عزاداري سنتي، ويژگي‌هائي دارد كه با آداب و رسوم و فطرت مردم سازگار است و پيام امام حسين عليه السلام و شهداي كربلا را تا عمق جان‌ها نفوذ مي‌دهد و مظلوميت و حماسه را يكجا و همزمان، مجسم مي‌نمايد. اينكه مردم، داوطلبانه و عاشقانه روزهاي تاسوعا و عاشورا از خانه‌ها بيرون مي‌آيند و با تمام وجود براي شهداي كربلا سينه مي‌زنند و گريه مي‌كنند و هر سال اين علاقه و عشق، بيشتر و بيشتر مي‌شود، به اين دليل است كه حماسه حسيني در طول قرن‌ها با نوحه‌ها و عزاداري‌هاي سنتي در مساجد و حسينيه‌ها و در دسته‌هاي سينه زني و زنجيرزني با جسم‌ها و جان‌ها عجين شده است. اين واقعيت با روشن‌ترين بيان به همگان مي‌گويد اجازه ندهيد هيچ چيزي جاي عزاداري سنتي را بگيرد كه اگر چنين شد، عامل اصلي زنده ماندن اين عزاداري دير پا را از دست خواهيم داد. تأكيد امام خميني بر ضرورت حفظ عزاداري سنتي نيز به همين دليل بود.

اكنون عزاداري سنتي در معرض خطر قرار دارد و كساني بايد براي رفع اين خطر همت كنند. علماي ديني تذكراتي داده‌اند و مي‌دهند ولي اين كار بزرگ و مهم بايد متولي اجرائي داشته باشد. مناسب‌ترين متولي براي بازگشت به عزاداري سنتي، نهادهاي فرهنگي هستند، البته مداحان سنتي نيز مي‌توانند سهم بزرگي در انجام اين واجب داشته باشند.

مرجع : جمهوري اسلامي