مزاحمت‌های خیابانی ریشه در معضلات جنسی دارد

جامعه ما هم در ساخت و هم در سبک زندگی تحت تاثیر فرایندهای مدرن قرار گرفته و دوگانه شده است. از یک طرف، ارزش‌های سنتی را داریم و از سوی دیگر، آخرین تصاویر و محصولات فرهنگی غرب

تيترآنلاين - مزاحمت‌های خیابانی چند نوع است. یک نوع آن مزاحمت‌هایی است که اوباش برای مردم (فرقی نمی‌کند زن یا مرد) بوجود می‌آورند که عموما این نوع مزاحمت‌ها توسط ماموران نیروی انتظامی به عنوان مزاحمت‌های خیابانی تلقی می‌شود و با آن برخورد می‌کنند. اما مزاحمت‌های دیگر نوعی است که در انتها به مسائل جنسی ختم می‌شود.

برای مثال متلک گویی‌ها، بوق‌زدن‌ برای زنان و دخترانی که کنار خیابان ایستاده‌اند و... همه آنها ریشه در این معضل جنسی دارد. البته این مساله خود می‌تواند جزئی از یک بحث به مراتب بزرگتر تحت عنوان روابط نامشروع باشد که در تحقیق و پژوهش‌ها به آن مزاحمت خیابانی نمی‌گوییم. وقتی دختران و زنان بدون خواست خودشان مورد تعرض و مزاحمت قرار بگیرند، به آن مزاحمت خیابانی می‌گوییم. 

بنا به تعریف جامعه‌شناسان یکی از عوامل خشونت خیابانی علیه زنان، مزاحمت خیابانی است. همانطور که می‌دانید، ‌در غرب،‌ نحوی ارتباط زنان با مردان مثل جامعه ما نیست و آزادانه تر با یکدیگر برخورد می‌کنند. بیشتر مزاحمت‌ها در آن جوامع به شکل تعرض و تجاوز است به همین دلیل، آنجا خشونت خیابانی علیه زنان بیشتر از مزاحمت‌های خیابانی است اما در فرهنگ ما مزاحمت‌های خیابانی بیشتر جنبه جنسی دارد تا جنبه‌های دیگر. شاید به همین دلیل خشونت‌های خیابانی علیه زنان،‌ آنطور که در غرب مطرح است، در جامعه ما مطرح نیست.

در ایران باستان عفاف بسیار اهمیت داشته و به همین دلیل، جامعه ایرانی دارای فرهنگ بسیار پاکی بوده و اینکه مردی برای زنی مزاحمت ایجاد ‌کند بسیار زشت تلقی می‌‌شده است. اگر موردی هم وجود داشت، به بدترین شکل ممکن با او برخورد می‌شد. متاسفانه در چنین جامعه‌ای که چنین سابقه‌ای دارد، ‌امروز شاهد مردانی هستیم که مزاحم زنان می‌شوند و این صحنه‌ها در جامعه امروز ما به وفور اتفاق می‌افتد.
به نظر می‌رسد این نوع مزاحمت‌ها که امروز ما در جامعه شاهد آن هستیم بسیار شدیدتر از کشورهای توسعه یافته است. به نظر من یکی از دلایل آن تغییر سبک زندگی در جامعه است. در واقع جامعه ما هم در ساخت و هم در سبک زندگی تحت تاثیر فرایندهای مدرن قرار گرفته و دوگانه شده است. از یک طرف، ارزش‌های سنتی را داریم و از سوی دیگر، آخرین تصاویر و محصولات فرهنگی غرب را از طریق اینترنت، ماهواره و رسانه‌های جمعی دریافت می‌کنیم.

مساله دیگر این است که به دلیل تغییر شرایط جامعه، بین بلوغ طبیعی و بلوغ عرف اجتماعی فاصله ایجاد شده است. در کشورهای غربی ‌برای این فاصله تمهیداتی اندیشیده شده، اما در جامعه ما هیچ طرحی برای پر کردن این فاصله وجود ندارد. ما هیچ برنامه‌ای برای این فاصله15-14 ساله نداریم و تمامی راه‌حل‌ها از جمله مساله صیغه به دلیل کنار نیامدن جامعه با آن کارآمد نبوده است. به هر ترتیب، امروز با توجه به مشکلاتی چون اشتغال و انتظارات جامعه از زن و شوهر که در جامعه ما وجود دارد، امکان اینکه فردی بتواند خانواده‌ای را اداره کند، کم است. بنابراین بخشی از مزاحمت‌های خیابانی ناشی از همین فاصله است که جامعه برای آن هیچ راهکاری ندارد و رهایش کرده است. طبیعی است که غرایز جنسی وجود دارد و خودش را به این صورت نشان می‌دهد. علاوه بر این، مشکل دیگری که مزاحمت‌های خیابانی را تشدید می‌کند رابطه زن و مرد در زندگی زناشویی است. بخشی از مزاحمت‌های خیابانی در جامعه ما مربوط به مردان متاهل است. دلیل هم این است که بنا به عرف جامعه ما، زوجی که باهم ازدواج می‌کنند باید تمام تلاششان را بکنند که تا پایان عمر با همدیگر باشند و با وجود تمامی تفاوت‌ها و اختلافاتی که دارند، به خاطر نفس حرمت ازدواج یا به خاطر بچه‌هایشان از همدیگر جدا نشوند. 

در بررسی معضل مزاحمت‌های خیابانی به این مساله نیز می‌رسیم که در فرهنگ مردسالاری، زنان نه به عنوان انسان، بلکه به عنوان سوژه جنسی دیده می‌شوند. این مساله در کشورهای دیگری که زنان به جایگاه واقعی خودشان رسیده‌اند تا حدی تعدیل شده است. البته در همان کشورها هم این تغییر دیدگاه به طور مطلق اتفاق نیفتاده.

به نظر من، اکثر مزاحمان خیابانی، مزاحم هر زنی نمی‌شوند و تنها مزاحم گروهی از زنان می‌شوند که پوشش و رفتارشان مغایر با عرف است. نمی‌خواهم بگویم که این نوع مزاحمت‌ها به هیچ وجه در مورد زنان دیگر اعمال نمی‌شود. منظورم این است که در مورد زنان دیگری که عرف را رعایت می‌کنند این مزاحمت‌ها کمتر است. بنابراین اگر آنچه که طبق عرف عفت نامیده می‌شود رعایت شود، مزاحمت‌های خیابانی به حداقل می‌رسد. اگر این مسایل رعایت نشود، کارکرد جنسی زنان بیشتر در نظر گرفته می‌شود. با این وجود بازهم باید تاکید می‌کنم که من رفتار مردانی را که برای زنان و دختران مزاحمت ایجاد می‌کنند، توجیه نمی‌کنم. هیچ مردی هم به لحاظ عرفی و هم به لحاظ شرعی حق ندارد مزاحم زن یا دختری شود.

نويسنده دکتر سعید معیدفر - جامعه شناس و استاد دانشگاه تهران
نشريه مهرنو