تيترآنلاين - انقلاب كتابخواني در مصر

بسیاری از نوآوری ها و کارهای مخاطره آمیز و جسورانه از دل انقلاب بیرون می آید، و آرزوی دستیابی به یک مصر جدید، از نظر فرهنگی، اجتماعی و روشنفکرانه برای همه مطرح است

تيترآنلاين - ماه پيش، دو كتابفروشي اصلي در عمان تعطيل شدند، و چند ماه پيشتر نيز دو كتابفروشي در دوبي براي هميشه درهايشان را به روي مراجعه كنندگان بستند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران به نقل از المصری الیوم، در همین حال گاردین سال پيش گزارش كرد كه در يك هفته دو كتابفروشي مستقل بريتانيايي تعطيل شد و هشدار داد كه اين روند ادامه خواهد داشت.

در آمريكا، شماري از كتابفروشي ها نيز به كار خود خاتمه داده اند. روزنامه های چاپي نيز يكي پس از ديگري تعطيل مي شوند و به انتشار اينترنتي خود چشم می دوزند.

اما در مصر، جايي كه چشم انداز مالي بسيار بيشتر از اين جاها، جای بحث دارد، كتابفروشي ها، روزنامه ها، و انتشاراتي ها روز به روز شكوفاتر مي شوند و هر روز بر تعدادشان افزوده مي‌شود.

از زمان بركناری حسني مبارك دو روزنامه به جمع خانواده مطبوعاتي هاي مصر اضافه شده اند كه شامل «اليوم السابع» است كه تا پيش از اين هفته نامه بود و اكنون به روزنامه تغيير يافته و ديگری «التحرير» است كه اواسط همين ماه (اوايل جولاي) كار خود را شروع كرد. كليله و دمنه يك كتابفروشي كتاب های كودكان و مركز فرهنگي نيز پس از بركنار شدن مبارك كار خود را شروع كرده است. و كتابفروشي هاي زنجيره اي نيز همچنان در حال افتتاح هستند. «الف» يك شعبه جديد كوچك در بازار شهر راه اندازي كرده و قرار است در ماه اكتبر (مهر) نيز ششمين شعبه خود را افتتاح كند.

اين همه فعاليت از كجا مي آيد؟
نرمن مجدي مدير مركز كليله و دمنه در اين باره مي گويد :« فكر مي كنم، شايد، همه امیدوارند. ما اميدواريم كه آینده بهتري دربرابر بچه هایمان باشد».

مجدي و همكار او احمد حجازي هميشه عاشق كتاب بوده اند و به گفته او «فكر انجام كاري مفید، مخصوصا براي كودكان، هميشه در ذهنمان بود براي همين هم اين كتابفروشي را در ماه مارس (اسفند) افتتاح كرديم».

او می افزاید :« فكر اين كار پس از رفتن مبارك به سرمان افتاد و چند روز خواب و خوراك را كنار گذاشتیم تا بتوانيم اين كار را كليد بزنيم».

جولای گذشته، یعنی دقیقا یک سال پیش که تصوری از انقلاب در مصر وجود نداشت- پيش بيني اقتصادي اين بود كه برمبناي تجارت جهاني و محلي، مصر بايد 90 درصد باسواد در اين نسل را تجربه كند. در حالي كه اين امكان به سختي مي تواند عملي شود، بيشتر مصريها ارزش كمي براي مطالعه به عنوان مطالعه قايل هسنند. از سوي ديگر، مجدي مي گويد، مصري ها عميقا به ارزش تحصيلات باور دارند. بنابراين وقتي مردم براي بچه هايشان كتاب مي‌گيرند، كتاب هايي كه براي فرزندانشان انتخاب مي كنند، تفريحي و سرگرم كننده نيست بلكه براي آموزش فرزندانشان کتاب می خرند و به سراغ كتاب هاي علمی می روند، يا در زمینه رياضي يا زبان خارجي کتاب می خرند».

اما مجدي باور دارد كه چیزهاي جديدی نيز در جريان است كه ريشه در 25 ژانويه دارد.

راه اندازي كتابفروشي های جدید
رشد سريع راه اندازي كتابفروشي هاي بزرگ و تمام وقت تقريبا از يك دهه پيش و با راه اندازي فروشگاه زنجيره ای «ديوان» در سال 2002 شروع شد. تا سال 2010 بيش از 30 كتابفروشي تمام وقت با خدمات متعدد در سراسر مصر شروع به كار كرد كه البته بيشترشان در قاهره و اسكندريه مستقر بودند.

اوايل 2011، نمايشگاه بين المللي كتاب قاهره بسته شد، و به فروش كتاب ضربه زد. فروش كتاب زماني افت بيشتري كرد كه بسياري از مردم چه آنها كه از رفتن مبارك شاد بودند و چه آنها كه ناخرسند، خريد كتاب را متوقف كردند . با این حال، در دوره کوتاهی پس از مبارك، جهان كتاب راه هاي جديدي براي رشد پيدا كرد و اين جنب و جوش هنوز ادامه دارد.

هند واصف از بنيانگذاران ديوان، مي گويد «با انقلاب، محتوا خيلي بيشتر از دهه پيش شده و جوانان با سرعت بيشتر در حال نوشتن و انتشار آثارشان هستند».

يكي از ناشران جديد و نوآور «ديويژن بوكز» است كه كار انتشار رمان هاي گرافيكي را در پيش گرفته و مروان امام و محمد رضا آن را در فوريه سال 2011 (بهمن 1389) راه انداختند. امام مي گويد مشوق راه اندازي اين خانه نشر «برنامه ريزي براي نشر در حوزه وسيعي از رمان های كميك و گرافيكي است». او چشم انداز بازار كتاب مصور مصر را با ظرفيتي عالي ارزيابي مي كند و مي گويد جامعه «در حقيقت تشنه آن است».

نخستین رمان گرافيكي اين خانه نشر ، يك مجموعه دو زبانه انگليسي – عربي با عنوان «بزرگراه» همين روزها براي فروش ارايه مي‌شود. نخستين نسخه‌هاي اين كتاب در كافه كتاب «بيكيا بوكز» به صورت ويژه براي فروش عرضه مي شود.

واصف مي گويد قاهره ممكن است از نظر داشتن كتابفروشي های بزرگ به حد اشباع برسد و با اين كار به فروش كتاب لطمه بزند. با اين حال او اضافه می كند كه «استان های ديگر تشنه داشتن چنين امكاناتي هستند و فرصت های جدي براي كتابفروشي های بزرگ در استان ها وجود دارد». او مي افزاید كه خود آنها نیز درصدد افزايش شعبات «ديوان» در استان هاي ديگر هستند.

بلام سعد بينان گذار خانه نشر و کتابفروشی «ال بسلام» با تاکید وجود فرصت های عالی در استان ها می گوید با این حال هنوز در قاهره نیز جای کافی برای این کار وجود دارد. او می گوید نباید فراموش کنیم که جمیعت کشورمان بیش از 80 میلیون نفر است و هنوز نیازهای زیادی در این زمینه وجود دارد.

تغییر گرایش از زبان انگلیسی به عربی
هر چند کتاب های به زبان انگلیسی هنوز جایگاه معتبری در میان والدین و خریداران کتاب دارد، و کتاب های انگلیسی هنوز بازار بزرگی در میان کتابفروش های مصری دارند، در همین زمینه برخی ناشران جدید چون انتشارات «سارای» و «سحاب بوکز» آثار داخلی را به زبان انگلیسی منتشر کرده و نتایج خوبی نیز گرفته اند. اما، حداقل در بازار کتاب کودک چیزهای جدیدی در حال وقوع است.

دو کتابفروشی جدید و بزرگ مختص کتاب کودک به نام «ال-بسلام غزه» که در ماه می سال پیش (اردیبهشت 1389) شروع به کار کرد و کتابفروشی «کلیله و دمنه» که یک ماه پیش شروع به کار کره است، بیش از هر چیز کار خود را بر فروش کتاب های عربی متمرکز کرده اند.

اکنون، سعد در این باره قاطغانه می گوید «باور دارم که انقلاب اخیر قاهره به کشف خودش منجر می شود». او در ادامه حرف هایش اضافه می کند که این کشف دربرگیرنده شاعران و نویسندگان بزرگ عرب نیز هست زیرا یک بخش مهم هویت، زبان است که مدت های مدیدی به آن بی توجهی شده و به حال خود رها شده بود.

بسیاری از نوآوری ها و کارهای مخاطره آمیز و جسورانه از دل انقلاب بیرون می آید، و آرزوی دستیابی به یک مصر جدید، از نظر فرهنگی، اجتماعی و روشنفکرانه برای همه مطرح است. «مجدی» مسئول کلیله و دمنه می گوید «خواندن تنها راهی است که می توان از طریق آن به آفرینش متفکران مستقل رسید». اما ناشران و کتابفروشان جدید همچنین بر این باورند که ریسک کردن های آنها باید با شانس و احتمال خوبی برای رسیدن به موفقیت های اقتصادی هم همراه باشد. آنها می گویند بدیهی است که در غیراین صورت نمی توان به این راه ادامه داد.

با این حال همه چیز امیدبخش و خوشبینانه نیست، سانسور کتاب، ترس از شکست اقتصادی، و فقدان شفافیت دولتی در کمین خوش بینی جهانی بازار کتاب است. «مجدی» همه اینها را تصدیق می کند و می گوید بله، او و همکارش نگرانی هایی هم درباره موفقیت یا ناکامی انتشارت کلیله و دمنه دارند.

اما او می افزاید اگر ما بر ترس هایمان غلبه نکنیم، چرخ ها نمی چرخد و هیچ چیز بهتر نخواهد شد.