تيترآنلاين - فرهنگ دانلود كردن در بين كاربران ايراني

یکی از مسائل نسبتاً مهمی که در فضای واقعی و مجازی به خوبی قابل لمس است تمایل شدید کاربران ایرانی به دانلود کردن است. شدت این تمایل به حدی است که می توان آن را ولعِ دانلود نام نهاد.

تيترآنلاين - یکی از مسائل نسبتاً مهمی که در فضای واقعی و مجازی به خوبی قابل لمس است تمایل شدید کاربران ایرانی به دانلود کردن است. شدت این تمایل به حدی است که می توان آن را ولعِ دانلود نام نهاد. هر کاربری دوست دارد دانلود کند، محتوای دانلود هم بستگی به شرایط و علایق شخصی کاربر دارد. یکی از دانلود موسیقی و فیلم لذت می برد و دیگری به دنبال دانلود ایبوک و مقاله است. بعضی ها هم عاشق دانلود نرم افزار هستند! البته تمام این دانلودها باید رایگان باشند و گرنه به صرفه نیست که آدم در قبال چیزی که می تواند مفت هم داشته باشد وجهی بپردازد!
شاید یکی از مطلوب ترین کلید واژه های مورد استعمال کاربران ایرانی (در کنار سایر کلیدواژه های مهم!) دانلود رایگان (free download) است. البته کلید واژة دانلود (download) هم به دلیل اینکه در فضای اینترنت فارسی به معنای دانلود رایگان می باشد به همان اندازه مطلوب کاربران ایرانی است.
ابتدا می خواستم آماری از میزان دانلود توسط کاربران ایرانی را تهیه کنم تا نوشته ام مستند به اسناد و آمار قوی و متقن باشد، اما با اندکی تأمل به این نتیجه رسیدم که چنین آماری چندان هم به درد کاربران ایرانی نخواهد خورد چرا که این مسئله آن چنان مبرهن و آشکار است که به قول فلاسفه، انگار علمِ به این مسئله یک علم حضوری است و مسئله از بدیهیات است و نیازی به اثبات ندارد! کاربر ایرانی با پوست و گوشت اش این مسئله را لمس می کند!
به نظر می رسد در تبیین این مسئله موارد ذیل مهم باشند:

■ سهولت دانلود
در فضای مجازی، کپی و دانلود آن چنان سخت نیست. هر جا هم که دانلود فایل با ممانعت روبرو شود امکان دور زدن وجود دارد. هر فایلی که امکان دانلود داشته باشد (سرعت اینترنت و وقت کاربر اجازه بدهد) دانلود آن خوب است و دانلود نکردن اش ضرر محسوب می شود. کاربر اگر بتواند فایلی را دانلود کند، در صورتی که از دانلود آن منصرف شود احساس خسران می کند و این احساس او را وادار به مراجعة مجدد به همان سایت کرده و از دانلود فایل لذت می برد!

■ ضعف یا فقدان کپی رایت (copyright)
کنوانسیون برن (Berne Convention) از حق تکثیر آثار ادبی، هنری و علمی حمایت می کند و ایران عضو این کنوانسیون نیست. بنابراین قوانین کپی رایت در ایران مورد اتباع نیستند مگر آنکه قوانین داخلی آن را الزام کرده باشند، قوانین داخلی نیز چندان شفاف و کاربردی نیستند. بنابراین در چنین شرایطی، منع قانونی چندانی برای دانلود اسناد (بخصوص اسناد خارجی) توسط کاربران اینترنتی وجود ندارد. لذا کاربران بدون ترس از مجازات رسمی، اسناد را دانلود می کنند.

■ فقدان امنیت روانی (mental security)
ترس و نگرانی از عدم دسترسی دوباره به منابع اینترنتی یکی دیگر از دلایل حرص و ولع کاربران برای دانلود بیشتر است. پیش بینی امکان قطع اینترنت، فیلتر و بسته شدن سایت مورد نظر و حذف فایل رایگان، کاربران را وا می دارد تا در اولین فرصت فایل مورد نظرشان را دانلود نمایند.

■ فرهنگ سواری مجانی (free riding)
در شرایط آنومیک که هر کس به فکر عاقبت کار خودش است و دیگران صرفاً وسیله ای هستند برای ترقی فردی، استفاده از هر چیز مفتی مجاز است (ضرب المثل معروف مفت باشد کوفت باشد!). کلمة رایگان آنچنان جذابیتی دارد که هر کاربری را وسوسه می کند تا نیم کلیکی بر آن بنوازد! کاربران بیشتر به این فکر می کنند که: حالا که مفته بزار دانلود کنم فردا معلوم نیست مفت باشه یا اینکه اصلا اینترنتی هم باشه یا نه!

■ فرهنگِ اشرافیِ داشتن
فرهنگ اشرافی که محصول دوران استبداد و فئودالیسم است از دیر باز در جامعة ما حاکم بوده و رگ و ریشة بسیاری از عادات و رفتارهای ما ایرانیان منبعث از این فرهنگِ قدیمی است. در این فرهنگ همیشه داشتن مهم بوده است و صِرفِ داشتن خود یک ارزش محسوب می شده است. افراد به داشتن چیزهایی که بقیه ندارند می نازند و این حس به آنها هویت متمایزی می بخشد. این حس لذت بخش است و فرد مدام می خواهد داشته باشد هر چند که از داشته های قبلی نیز استفاده چندانی نکرده باشد. در این فضای فرهنگی داشتن مهم است نه استفاده کردن. دلیل افراد برای دانلود کردن خیلی ساده و بی شیله پیله است: بزار داشته باشیم!
چه بسیارند نرم افزارهایی که دانلود شده اند و هرگز نصب نشده اند! چه فراوانند کتاب هایی که دانلود شده اند ولی حتی یک سطر از آن نیز خوانده نشده است! و چه بسیار فیلم و آهنگ هایی که بعد از دانلود شدن هرگز مورد استفاده قرار نگرفته اند!

در خاتمه باید یادآور شد که صرف نظر از مباحث حقوقی، اخلاقی و اقتصادی- فرهنگی، دانلود کردن زمانی مفید خواهد بود که فایل دانلود شده مورد استفاده قرار گیرد. ولع کاربران برای دانلودِ صرف علاوه بر ضرر اقتصادی باعث تولید فرهنگی می شود که در آن تنها امر مطلوب دانلود است!