افزایش آمار مرگ و میر بیماران کلیوی به دلیل کمبود دستگاه دیالیز در کشور

تهيه كننده: مرضیه سعادت

به دلیل کمبود دستگاههای دیالیز، آمار مرگ و میر بیماران کلیوی افزایش یافته است زیرا این بیماران برای رسیدن به نزدیک‌ترین دستگاه دیالیز باید مسافت زیادی را طی کنند که گاهی به دلیل شرایط وخیم‌شان، در راه فوت می‌کنند.

چند سال است که سناریوی تکراری وارد کردن دستگاههای جدید دیالیز به کشور روایت می‌شود اما خبری از بازنویسی آن نیست. روزانه به دلیل کمبود این دستگاه‌ها بیماران کلیوی و دیالیزی با مرگ دست و پنجه نرم می‌کنند و کسی نیست به داد آن‌ها برسد. از سوی معاونت درمان و اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت، آمار متفاوتی از شاخص تعداد تخت‌های دیالیز و تعداد بیماران گزارش می‌شود و هر سال علیرغم افزایش تعداد بیماران دیالیزی، تعداد محدود و مشخصی دستگاه یعنی حدود ۴۰۰ عدد وارد کشور می‌شود و خبری از افزایش آن نیست. 

مصطفی قاسمی- رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی- در مورد وضعیت تختهای دیالیز به خبرنگار سینا گفت: «هرچند آمار دقیقی از تعداد بیماران دیالیزی و مرگ و میر آن‌ها وجود ندارد اما باید اعتراف کرد که به دلیل کمبود دستگاههای دیالیز، آمار مرگ و میر بیماران کلیوی افزایش یافته است زیرا این بیماران برای رسیدن به نزدیک‌ترین دستگاه دیالیز باید مسافت زیادی را طی کنند که گاهی به دلیل شرایط وخیم‌شان، در راه فوت می‌کنند.» 

وی ادامه داد: «در سالهای گذشته مرکزی با عنوان دفتر دیالیز و پیوند کلیه در وزرات بهداشت وجود داشت
که از نظر حقوقی وزنه‌ای در سطح معاونت این وزارتخانه به حساب می‌آمد و با داشتن اختیارات مناسب به مشکلات بیماران دیالیزی رسیدگی می‌کرد اما با حذف این دفتر و کم شدن اختیارات، مقدار زیادی از بودجه بیماران دیالیزی به دانشگاههای علوم پزشکی داده شده و در عمل دفتر دیالیز که به مرکز مدیریت پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت تغییر کرده است، بودجه‌ای ندارد تا در قبال آن انتظاری هم داشته باشد.»
قاسمی افزود: «چندین سال است که وزارت بهداشت وعده داده یکهزاردستگاه دیالیز وارد کشور می‌کند و هر سال هم اعلام می‌کند که وارد کرده است در حالی که قرار بود این تعداد ظرف یکسال در بیمارستان‌ها توزیع شود اما اکنون بعد از گذشت چند سال، تنها حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ دستگاه وارد و توزیع شده است.» 

رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی گفت: «تعدادی از دستگاههای دیالیز را به مراکزی داده‌اند که کمبود نداشته و امکانات کافی داشته‌اند، درحالی که دستگاههایی با قدمت ۱۵ تا ۲۰ سال در برخی مراکز کار می‌کنند و برخی مراکز درمانی نیز هستند که دستگاه دیالیز ندارند.» 

بیماران استان البرز مجبورند برای دیالیز به تهران بیایند
قاسمی تصریح کرد: «در حال حاضر بیماران دیالیزی که در هفته ۳ بار باید دیالیز شوند به دلیل کمبود دستگاه، در هفته ۲ بار دیالیز می‌کنند و بیمارانی که ۲ بار درهفته باید دیالیز شوند مجبورند آن را به یک بار کاهش دهند. همچنین بیمارانی که در استانهای نزدیک تهران مانند البرز زندگی می‌کنند به دلیل نبود تختهای دیالیز مجبورند‌ گاه و بیگاه خود را به تهران برسانند.» 

رئیس اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت حدود ۳ سال پیش اعلام کرد که بر اساس برآوردهای انجام شده باید سالانه ۵۰۰ تخت دیالیز جدید به کشور وارد شده و نیمی از آن‌ها جایگزین تخت‌های فرسوده شوند. بنابراین سالانه باید ۲۵۰ تخت دیالیزی مستهلک به دلیل محدود بودن عمر مفید آن‌ها از رده خارج شوند.
این درحالی است که بعد از گذشت چندین سال هنوز عمر مفید تخت‌ها به پایان نرسیده و شاهد استفاده دستگاههای دیالیز فرسوده با قدمت ۱۵ تا ۲۰ سال هستیم. بعضا نیز مشاهده شده که برای جبران این کمبود‌ها دستگاه‌ها را سرهم بندی کرده و مجدد از آن‌ها استفاده می‌کنند. 

استفاده از تختهای دیالیز در ایران، مطابق استاندارد جهانی نیست
طبق استاندارد جهانی، حداقل هر ۳ بیمار به یک تخت دیالیز احتیاج دارد اما وزارت بهداشت بدون توجه به این استاندارد، تخت‌های جدید را وارد نمی‌کند تا جایی که بیماران مجبور هستند به دلیل نبود این دستگاه‌ها، به جای ۳ بار دیالیز در هفته، ۲ بار دیالیز شوند. هم اکنون در کشور تقریباً به ازای هر ۶ بیمار یک تخت دیالیز وجود دارد و هر سال وزارت بهداشت شاخص تعداد بیمار به تخت دیالیز در کشور را مطلوب ارزیابی می‌کند اما نکته قابل تامل این است که وزارت بهداشت، آماری از تعداد بیماران دیالیزی و مرگ و میر آن‌ها ندارد تا براساس نیاز موجود، تخت دیالیز خریداری کند. 

همه بیمارستانها قرار نیست دستگاه دیالیز داشته باشند
رمضان محسن پور- قائم مقام وزیر بهداشت در امور مجلس- در پاسخ به اینکه چرا بعضی از بیمارستان‌ها تخت دیالیز ندارند و وزارت بهداشت به آن رسیدگی نمی‌کند، به خبرنگار سینانیوز گفت: «ما تعداد زیادی بیمارستان در کشور داریم، نمی‌شود که همه بیمارستان‌ها دستگاه دیالیز داشته باشند. بیمارستان‌هایی که در حوزه تخصصی کلیه کار می‌کنند و یا بیمارستان‌های عمومی که در حین عمل جراحی ممکن است در شرایطی قرار گیرند که نیاز به دستگاه دیالیز داشته باشند، مجهز به این دستگاه‌ها هستند.» 

وی ادامه داد: «وزارت بهداشت شاخص استفاده از دستگاه دیالیز در کشور را بسیار ارتقاء داده است یعنی قبلا از یک دستگاه ۸ بیمار استفاده می‌کرد اما این عدد بسیار ارتقا پیدا کرده و در حال حاضر به ازای هر دستگاه ۴ تا ۶ بیمار می‌تواند از آن استفاده کند.»

در این میان، وزارت بهداشت به جای رفع کمبودهای موجود، اعتبار خرید دستگاه‌های دیالیز را بین دانشگاه‌های علوم پزشکی توزیع کرد تا به صورت استانی برای خرید دستگاه‌های دیالیز و تجهیز مراکز درمانی اقدام کنند، اما با این کار، اختیارات اداره بیماری‌های خاص وزارت بهداشت که تا قبل از آن وظیفه تحویل دستگاههای دیالیز به انجمن بیماران کلیوی را برعهده داشت، کم شد. 

در همین ارتباط، رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی اعلام کرد: «بودجه بیماران کلیوی هرز می‌رود و دانشگاههای علوم پزشکی بودجه این بیماران را در بخشهای دیگری که دلشان می‌خواهد مصرف می‌کنند. طبق استاندارد جهانی باید از هر دستگاه دیالیز، ۳ بیمار بهره‌مند شود در حالی که هم اکنون به ازای هر دستگاه، ۶ بیمار وجود دارد.» 

دستگاههای دیالیز فرسوده شده ۳ شیفت کار می‌کنند
قاسمی افزود: «باید هر سال ۵۰۰ دستگاه دیالیز وارد شود تا دستگاههای فرسوده از چرخه خارج شود. درحال حاضر برخی دستگاه‌ها را مجبوریم سرهم بندی کنیم و در برخی موارد نیز قطعات آن وجود ندارد. دستگاههای موجود مربوط به ۱۵ تا ۲۰ سال پیش است و سه شیفت کار می‌کند و بعضی از بیمارستان‌ها که بیماران دیالیزی را پذیرش می‌کنند، با کمبود همین دستگاه‌های از رده خارج هم مواجهند.» 

تعداد بخشهای دیالیز از ۷۹ بخش در سال ۷۰ به ۴۲۸ بخش در سال ۹۰ افزایش پیدا کرده است. با وجود این جهش چشمگیر، ۳ هزار و ۷۰۰ دستگاه دیالیز در کشور استفاده می‌شود که هنوز با کمبود یک هزار دستگاه مواجه هستیم.