رحماندوست: ظاهربيني یا قشری نگری سال‌هاست که وجود دارد

مشکل ما این است که بخشنامه‌های سانسور می‌خواهند جلوی تخیل کسانی که معتقدند و به زیباترین وجه قصه می‌نویسند و تصویرگری می‌کنند بگیرند

دومین نشست تخصصی بررسی تصویرگری مذهبی در حوزه کودک ونوجوان در دفتر مرکزی انتشارات سروش برگزار شد. مصطفی رحماندوست در این نشست گفتن و نوشتن از مذهب را برای بچه‌ها، دغدغه جهان امروز دانست.
به گزارش ایبنا، عصر دیروز دومین نشست تخصصی بررسی تصویرگری مذهبی در حوزه کودک ونوجوان با حضور حجت‌الاسلام محمدحسن راستگو، مصطفی رحماندوست و محمدعلی بنی اسدی تصویرگر حوزه کودک و نوجوان برگزار شد.

رحماندوست در دومین نشست بررسی تصویرگری مذهبی کتاب کودک و نوجوان گفت: ظاهربيني یا قشری نگری سال‌هاست که وجود دارد و تا به امروز هم ادامه پیدا کرده است. 30 سال پیش یکی از کتاب‌های من در مالزی چاپ شده بود و جالب اینجا بود که ناشرم به زور دست مرا گرفت و برد پیش روحانی جامعه تا به او ثابت کنم که تصویرگری چهره‌های مذهبی کار اشتباهی نیست.

وی ادامه داد: هر زمانی که قشری‌نگری در جامعه قدرت داشته دست هنرمندان در همه شاخه‌ها را بسته است اما هنرمند خلاق است و کار خودش را انجام می‌دهد. در هر حال فشار تفکر قشری‌نگری بر جامعه علمی و هنری حاصلش این است که امروز ما می‌نشینیم و بحث می‌کنیم که تصویرگری مذهبی به چه معناست؟

این نویسنده و شاعر کودک ونوجوان افزود: ما در جهانی زندگی می‌کنیم که دغدغه گفتن از مذهب برای بچه‌ها یک دغدغه موجود است. در ایران دو شعبه هم برای این کار وجود دارد؛ نوع اول شعبه ادبیات مذهبی بازاری است که هیچ ربطی به هنر و دین و مذهب ندارد به جریان حاج نایبی معروف است که چند حدیث را در یک کتاب کنار هم می‌آورند و بعد کتاب چاپ می‌کنند و با آن پاساژ حاج نایب را آباد می‌کنند که این گونه هیچ ربطی به دین ندارد. اما گونه دیگر، شعبه تاثیرگذار کتاب‌های دینی و مذهبی است که با سانسور و ممیزی در ستیز است.

وی اضافه کرد: در جامعه مذهبی مسلمان که تصویرگری به تابو تبديل شد و ممنوعیت‌هايي در آن شكل گرفت هنر مسلمان دچار خیال‌انگیزی شد که این به هنر ناب نزدیک‌تر بود. الان مساله ما این نیست که تصویر بکشیم یا نکشیم. هنرمندان ایران بر این قشری‌نگری فائق آمده است، اما در مورد این‌که چه بکشیم بحث اعتقاد مذهبی هنرمند و بحث سیاسی بودن وجود دارد.

رحماندوست ادامه داد: مشکل ما این است که بخشنامه‌های سانسور می‌خواهند جلوی تخیل کسانی که معتقدند و به زیباترین وجه قصه می‌نویسند و تصویرگری می‌کنند بگیرند اما آیا واقعا می شود جلویشان را گرفت و کار مذهبی درست انجام داد؟ مطمئن باشید اگر اوضاع به سامان بود و هر چیزی سر جای خودش بود برای نوشتن و تصویرگری داستان مذهبی سراغ هر کسی نمی‌رفتیم.

وی با بیان این‌که در ادبیات امکان خیال‌پردازی به شکلی که به قدسیت شخصیت لطمه نزند وجود دارد گفت: تصویرگری مذهبی‌ای که چهره معصوم را نمی‌کشد و سفید می‌گذارد از فرهنگ ما نیست بلكه این نوع کار برگرفته از نگاه مسیحی است كه هر کسی یک هاله نور دارد و این هاله به چشم کسی می‌خورد که چشم نوربین داشته باشد.

این نویسنده و شاعر کودک ونوجوان افزود: بهتر است بگذاریم کسی که عاشق و سالک هنر دینی است، بکشد و بنویسد. من معتقدم که همان قدرت خیال‌پردازی که در ادبیات به عنوان یک هنر وجود دارد در موسیقی و تصویرگری هم وجود دارد.

وی ادامه داد: در این‌که هنرمند در هر زمانی دچار محدودیت است تردیدی نیست اما در این‌که هنرمندان در تمام زمان‌ها توانسته‌اند پنجره‌ای در خیالشان باز کنند که این محدودیت‌ها را دور بزنند هم تردیدی وجود ندارد.

در ادامه این نشست محمدعلی بنی اسدی تصویرگر حوزه کودک و نوجوان گفت: مشکل اصلی من این است که معتقدم هنوز به این سوال پاسخ داده نشده است که ما چرا مسایل دینی را به کودکان آموزش می‌دهیم؟ دلیلی هم که این امر را مطرح می‌کنم این است که این حرف را از زبان بسیاری از تصویرگران شنیده‌ام و این‌که برای کشیدن یک تصویر از ائمه که برای کودکان قابل درک باشد تا چه حد می‌توانیم جلو برویم؟

وی ادامه داد: معتقدم که کارهای بسیار بدی در زمینه کارهای مذهبی برای کودکان منتشر می‌شوند و نتیجه‌ای خلاف آن چیزی که ته دلمان می‌خواهیم گرفته می‌شود. اعتقاد شخصی من این است که نباید با این حیطه‌ها شوخی کرد و اصلا در زمینه مذهبی نباید کتاب بد و سرسری‌ داشت. اگر در جهانی زندگی می‌کردیم که همه چیز سر جای خودش بود، تصویرگر مذهبی هم کار خودش را می‌کرد اما متاسفانه چنین اصل و معیاری که تصویرگر برای انجام کار مذهبی باید آن را به خوبی درک کند، تبیین نشده است.

این تصویرگر افزود: تفاوت کلام و تصویر بحث دیگری است که مطرح می‌شود، ادبیات می‌تواند باورپذیر باشد اما تصویر گاهی اوقات نمی‌تواند. بهتر است حیطه مذهب را به دلیل حرمتی که دارد، دم‌دستی نکنیم.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام محمدحسن راستگو با ابراز تاسف از اين که بین حوزه دین و هنر ارتباط ارگانیک وجود ندارد گفت: وزارت ارشاد گاهی معیارهایی دارد که باعث می‌شد من و آقای رحماندوست گاهی بر سر یک نقاشی دو ساعت باهم حرف بزنیم چون ارشاد می‌گفت این نقاشی با فلان معیار من در تعارض است. گاهی می‌شد که ناشر در جلسات می‌آمد و کار به جر و بحث می‌کشید. ناشر می‌گفت ما کلی خرج کتابمان کردیم و حالا باید خمیرش کنیم.

وی افزود: متاسفم که یک ارتباط ارگانیک و تنگاتنگ میان پژوهشگران حوزه دین و هنر وجود ندارد. باید از حوزه علمیه خواست تا موضوعات مربوط به هنر معیار تعیین کند نه این که نهادهای دیگر معیار تنظیم کنند. مشکل اصلی نبود همکاری بین حوزه علمیه و حوزه هنر است؛ آن هم معیارهای اصیل حوزه نه آن معیارهای من در آوردی که ما خودمان ابداع می‌کنیم.

راستگو ادامه داد: مجوزهایی که برای فیلم و کتاب صادر می‌شوند،‌ با چه معیاری صادر می‌شوند؟ می‌توانم بگویم که اغلب معیارها شخصی هستند.حرف کلی من این است که در این کار یعنی تصویرگری کتاب مذهبی، یک بام و دو هوا وجود دارد و مجوزها باید با معیارهای اصیل صادر شوند.

وی اضافه کرد: ساز جدا زدن نویسنده و نقاش هم از دیگر مشکلات ماست و بسیاری موارد وجود دارند که تصویرگر حرف نویسنده را متوجه نمی‌شود.