نمایشگاه کتاب فرانکفورت و توفیقات ما!

امروز که با رکود بی‌سابقه صنعت نشر کشور به دلیل نابسامانی‌های اقتصادی موجود مواجهیم که نشانی از این رشد وعده داده شده، دیده نمی‌شود

مرور برخی اظهارنظرهای مدیران دولتی حاضر در شصت‌ و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت نشان دهنده تناقض‌هایی در حقیقت موجود در جریان نشر ایران با این اظهار نظرهاست. 

«سید‌مهدی جهرمی» مدیرعامل سابق موسسه خانه کتاب با ارسال یادداشتی برای خبرگزاری مهر با تحلیلی انتقادی به پاره‌ای از اظهار نظرهای مطرح شده از سوی مسئولان ایرانی در مورد حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت پرداخته است. این یادداشت در ادامه از نگاه شما می‌گذرد:

حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت پیشینه قابل توجهی دارد. این نمایشگاه را به یقین، باید بزرگ‌ترین رویداد حوزه نشر در دنیا دانست و مجالی برای پررنگ‌تر کردن حضور فرهنگ پربار ایران اسلامی در عرصه‌های جهانی.

تا امروز از دستاوردهای حضور نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در این نمایشگاه زیاد شنیده‌ایم و هرساله نیز، بر زیاد و عظیم و پربار و خوب بودن آن دستاوردها از سوی مسئولان، تاکید فراوان شده است، اما اگر نگاهی به همه آن گفته‌ها بیفکنیم، هیچ مدرک و مستند و آمار و ارقامی برای تایید آن نمی‌بینیم.

امسال هم، ایران در این نمایشگاه حضور داشت و همان گونه که پیش از این نیز گفتم، صبر کردم تا ببینیم از این حضور و نتایج آن چه خبری خواهد شد. با سپری شدن دو هفته از پایان نمایشگاه فرانکفورت بر آن شدم تا اظهارات خیل پرشمار مدیران فرهنگی شرکت کننده در نمایشگاه امسال، یعنی نمایشگاه 64 کتاب فرانکفورت را مرور و چند پرسش طرح کنم:

1ـ مدیرعامل موسسه خانه کتاب در یکی از مصاحبه‌های خود درباره این نمایشگاه عنوان کرده است: «با همکاری‌هایی که معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران به عمل آورده‌اند، از سال آینده، شاهد تجمیع همه ناشران ایرانی در یک غرفه خواهیم بود. با این اقدام می‌توان از اکنون حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال آینده را حضوری خوب و مفید پیش‌بینی کرد.»

این سخنان در حالی ارائه می‌شود که همه بازدیدکنندگان ایرانی نمایشگاه کتاب فرانکفورت (به جز مدیران فرهنگی دولتی) اذعان دارند که ناشران ایرانی که در غرفه وزات فرهنگ و ارشاد اسلامی نیستند، موفق‌تر و منسجم‌تر عمل می‌کنند و با دست پرتری به میهن باز می‌گردند. حال، چه اصراری بر تجمیع و به احتمال قوی بی‌اثر کردن حضور آنان است؟

2- مدیرعامل موسسه خانه کتاب عنوان کرده است «با توجه به رویکرد نمایشگاه کتاب فرانکفورت (قرارداد ترجمه و کپی‌رایت) باید بکوشیم تا در سال‌های آینده، هم زمان با معرفی آثار برجسته فارسی‌ زبان، تعداد کثیری از این آثار را به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه و عرضه کنیم. این امر مستلزم گفتگو با ناشران بزرگ ایرانی است.» سئوال اما در این است که حاصل چند سال فعالیت بنیاد ترجمه یا دفتر ترجمه که خانه کتاب متولی آن است، تا امروز چه بوده و چه گام هایی در این راه برداشته شده است؟

3- علیرضا شیخ عطار، سفیر ایران در آلمان عنوان داشته است «بیش از سه‌هزار سخنرانی در این نمایشگاه برپا می‌شود و چندین سخنرانی علمی توسط نمایندگان ایرانی برگزار خواهد شد و از اکنون نیز باید مقدمات کار فراهم شود.» این در حالی است که آنچه امسال در کتاب راهنمای نمایشگاه فرانکفورت درج شده بود، حاکی از بیش از 3700 نشست و رویداد فرهنگی در طول برگزاری نمایشگاه بود که سهم ایران از این 3700 نشست و نتایج حاصل از آن، اعلام نشد.

4- سرپرست معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، با اشاره به مفید و مناسب بودن کتاب های عرضه شده در غرفه ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام داشته است: «غرفه ایران در راستای تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر این که «ترجمه جاده دو طرفه است»، آثار متعددی را به زبان فرانسه ترجمه و ارایه کرده است.» بد نیست فهرست این آثار ترجمه شده توسط غرفه ایران اعلام شود تا اسباب خرسندی همه اهل فرهنگ فراهم شود.

5- سرپرست معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را فعال دانسته و گفت است: «غرفه ایران با حضور موثر در این دوره از نمایشگاه کتاب فرانکفورت، نبود خود را در نمایشگاه سال گذشته جبران کرده است.» سئوال اینجاست ملاک این موثر بودن که ترجیع‌بند سخنان مدیران محترم فرهنگی شده، چیست؟ چه تعداد تفاهم نامه منعقد شد؟ چه تعداد حق ترجمه و نشر کتاب‌های ایرانی فروخته شد؟ چه تعداد خریداری شد؟ با چه تعداد مترجم کارکشته برای ترجمه آثار فارسی به زبان های دیگر مذاکره شد؟ برای کدام اتفاق فرهنگی با حضور کشورهای دیگر در ایران یا با حضور ایران درکشورهای دیگر توافق شد؟

6- مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران عنوان داشته است: «در این دوره از نمایشگاه کتاب فرانکفورت شاهد مراجعه بسیاری از ناشران به غرفه ایران با هدف برقراری ارتباط با ناشران ایرانی بودیم. آن‌ها از ما می‌خواستند تا ظرفیت ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های زنده دنیا را فراهم کنیم.» سئوال در اینجاست که مطالبه بسیار به جای ناشران غیرایرانی چگونه و با چه راهکار و تدبیری پاسخ داده شده یا داده خواهد شد؟

7- مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران همچنین عنوان داشته است «در این دوره شاهد بازدید بسیاری از مسئولان و مدیران از غرفه ایران بودیم که از آن میان می‌توان به حضور مصطفی ملکی، رایزن فرهنگی ایران در اتریش و حجت‌الاسلام مهدی ایمانی‌پور، رایزن فرهنگی ایران در آلمان اشاره کرد. آن‌ها از این‌که ایران توانسته است در این دوره از نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور داشته باشد، بسیار خوشحال بودند.» البته باید از خوشحالی آنها و خوشحالی شما از خوشحالی آنها، خوشحال شد! اما این دوستان هرساله از غرفه ایران بازدید می‌کنند و این بازدید را می‌توان از وظایف آنها برشمرد، آیا جز این بزرگواران، کس دیگری هم از غرفه موفق ایران بازدید کرد؟ آیا نتیجه‌ای هم بر این بازدیدها مترتب شد؟

8- مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران در مصاحبه‌ای دیگر نیز گفته است: «در شصت‌ و چهارمین نمایشگاه بین‌‌المللی کتاب فرانکفورت زمینه‌ رشد اقتصاد نشر ایران فراهم شد.» امروز که با رکود بی‌سابقه صنعت نشر کشور به دلیل نابسامانی‌های اقتصادی موجود مواجهیم که نشانی از این رشد وعده داده شده، دیده نمی‌شود. شاید روزی....