چه وقت زندان‌ها از زندانیان مهریه خالی می‌شود؟!

سحاب فاطمی

متاسفانه معضل وجود زندانیان مهریه در زندان‌ها هنوز حل نشده است. زندانیانی که در انتظار رسیدگی به تقاضای اعسار خود هستند و در عین حال روند پیچیده و طولانی مدت دادرسی آن‌ها را خسته و درمانده ساخته است

متاسفانه معضل وجود زندانیان مهریه در زندان‌ها هنوز حل نشده است. زندانیانی که در انتظار رسیدگی به تقاضای اعسار خود هستند و در عین حال روند پیچیده و طولانی مدت دادرسی آن‌ها را خسته و درمانده ساخته است. یکی از اصلیترین معضلاتی که پیش روی زندانیان مهریه است اطاله دادرسی و بوروکراسی قوه قضائیه است. البته تعدد پروند‌ها و کمبود قضات نیز در این خصوص نقش مهمی ایفا می‌کند.

تا کنون بار‌ها محافل قضائی و سیاسی کشور در خصوص افزایش زندانیان مهریه و لزوم ایجاد قوانین جایگزین برای مقابله با این معضل ابراز نگرانی کرده‌اند. اسدالله جولایی رئیس ستاد دیه کشور از افزایش زندانیان مهریه، چک و دیه خبر داد:

«هم اکنون ۱۲ هزار و ۵۰۰ نفر زندانی دیه در زندانهای کشور داریم. همچنین براساس آمار‌ها در سالهای ۸۹ و ۹۰، ۲۰ هزار داماد با شکایت زنان برای پرداخت مهریه راهی زندان شده‌اند و این یک هشدار است مبنی بر اینکه می‌گویند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته اشتباه است و باید خانواده‌ها هوشیار باشند. متاسفانه همچنان آمار زندانیان دیه، چک و مهریه و نفقه رو به افزایش است.»

آنچه مسلم است این‌که هنوز معضل زندانیان مهریه در کشور حل نشده است. این معضل به قوت خود باقی است. در این خصوص هنوز قوانین جایگزینی تدوین نشده است که در بوروکراسی پرپیچ و خم قوا قضائیه اجرایی شده باشد. البته مقامات قوه قضائیه در این خصوص اقدامات زیادی صورت داده‌اند اما هنوز در عمل اتفاقی که بتواند جلوی افزایش بی‌رویه زندانیان مهریه را بگیرد صورت نگرفته است.

این اقدام از مدت‌ها قبل می‌بایست صورت می‌گرفت اما هنوز شاهد وقفه‌ای آزاردهنده در آن هستیم. کلیت وجود زندانیان مهریه در کشور آزاردهنده است و باید جلوی این روند گرفته شود. در این خصوص می‌توان از قوانین جایگزین استفاده کرد تا ضمن حفظ حقوق همسران، از به زندان افتادن افراد جلوگیری کرد.

زندان آثار مخربی بر روی انسان دارد. در بسیاری از موارد، زندانیان مهریه کسانی هستند که به لحاظ اعتبار و شخصیت تحصیلی و اجتماعی دارای مراتب بالایی هستند اما به هر دلیل نتوانسته‌اند به زندگی با همسر خود ادامه دهند و در ‌‌نهایت به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه یا نفقه راهی زندان شده‌اند.

این روند باید هر چه سریع‌تر متوقف شود. البته در این میان نمی‌توان فرهنگی عمومی را نیز نادیده انگاشت. به نظر می‌رسد عرفی که در خصوص مهریه شکل گرفته است باید هر چه سریع‌تر نابود شود. این عرف در نوع خود بازدارنده (از بعد منفی) است و نمی‌توان با استناد به آن جلوی معضلات اجتماعی را گرفت.

در عرف نادرستی که ایجاد شده است مهریه بیشتر به عنوان عاملی برای بقا و استحکام خانواده معرفی شده است. این در حالی است که مهریه بالا تا کنون منجر به خوشبختی هیچ زوجی نشده است. زمانی که خدای ناکرده قرار باشد زندگی زوجین دستخوش تغییر شده و از هم بپاشد، مهریه بالا نتوانسته است حکم بهبود زندگی آنها را داشته باشد. هم‌چنین نمی‌توان به یک زندگی که بر اثر مهریه بالا حفظ شود به عنوان یک زندگی سالم نگریست زیرا تنها انگیزه‌ها و علل مادی است که منجر به حفظ بنیان سست یک زندگی شده است.

در هر صورت باید نوع نگاه جامعه به مقوله مهریه تغییر کند و در عین حال قوانینی صحیح برای تغییر این عرف تدوین شود. تا زمانی که خانواده‌ها نسبت به زندان به عنوان ابزاری برای تهدید زوج می‌نگرند نمی‌توان نسبت به اصلاح عرف موجود در جامعه نیز امید داشت.

به عبارت بهتر اصلاح عرف و باور موجود در قبال مهریه تنها بر عهده دستگاه فرهنگی کشور نیست و قوه قضائیه نیز باید مهریه را به عنوان یک ابزار قهری از معادلات زندگی افراد حذف کند. البته در این‌جا باید خواسته‌های زن نیز تامین شود اما تامین این خواسته‌ها می‌تواند بر اساس مکانیسمی مشخص‌تر و اصولی‌تر صورت گیرد. در این خصوص باید کار‌شناسان قضائی حضوری پررنگ‌تر داشته باشند.

طی سال‌های اخیر شاهد بودیم برخی زنان برای تحت فشار قراردادن همسر خود یا تنبیه او از مهریه به عنوان اهرم فشار استفاده می‌کنند.

در این صورت استنکاف مرد از پرداخت مهریه باعث ساقط‌شدن او از اموالش و زندانی‌شدنش می‌شود. حال آنکه این بازداشت هفته‌ها یا ماه‌ها به طول می‌انجامد. البته مکانیسم تقسیط مهریه و طرح ادعای اعسار در سال‌های اخیر رویه‌ای خوب داشته است که بر اساس آن دادگاه با بررسی توانمندی‌های مالی مرد اقدام به تقسیط مهریه می‌کند.

با این توضیح نکته‌ای که هم اکنون قابل طرح است افزایش ناگهانی قیمت سکه طلا و تاثیر آن بر روی محکومان مهریه است. زمان تعیین پیش‌قسط و اقساط دادگاه بر اساس قیمت روز سکه اقدام به تعیین آن کرده است که حالا با افزایش قیمت سکه طلا توانایی مرد در پرداخت آن کمتر می‌شود.

افزایش قیمت سکه سبب می‌شود تا روند بررسی اعصار پیچیده‌تر شود. به عنوان مثال در گذشته‌ای بسیار نزدیک دستمزد یک کارمند ساده از قیمت یک سکه بهار آزادی بیشتر بود اما در حال حاضر این دستمزد با قیمت یک سکه برابری می‌کند و یا حتی از آن نیز کمتر است. بنابر این یک کارمند برای پرداخت مهریه (در صورت پذیرش اعسار ماهی یک سکه) کلیه حقوق خود را به حساب همسر سابقش واریز کند.

در برخی موارد این میزان از حقوق کارمند نیز بالا‌تر می‌شود. در این‌جا حتی کارمند مورد مثال اگر اراده بر پرداخت مهریه نیز داشته باشد به دلیل بالابودن قیمت مذکور نمی‌تواند این اقدام را صورت دهد. در هر صورت باید برای نحوه بررسی تقاضای اعسار محکومین مهریه نیز مکانیسمی غیر از مکانیسم موجود تدوین شود تا فرد در عین پرداخت مهریه دچار غبن و زیان‌های جبران‌ناپذیر نیز نشود.

هم‌چنین به نقل از ایلنا، «آیت الله حائری شیرازی» گفت: بسیاری ازخانواده‌ها از ترس این‌که قدرت تهیه جهیزیه دختران خود را ندارند حاضر نیستند حتی چهره دخترانشان را نشان خواستگار بدهند که مبادا بعدا درعدم پرداخت جهیزیه آبرویشان برود.

وی درحاشیه دیدار طلاب حوزه علمیه شهر قمصر عاملی اصلی افزایش آمار طلاق در ایران را نقدنبودن مهریه و زیاد بودن مقدار آن و در نتیجه عدم توانایی پرداخت از طرف شوهر ذکر کرد و گفت: اگر قراربود مهربه ذمه مرد شود هیچ مردی خوش‌قول‌تر ازعلی‌ابن‌ابی طالب (ع) نبود و هیچ پدرزنی اعتمادش نسبت به دامادش بیشتر از حضرت محمد (ص) نبود به طوری که حضرت علی (ع) حاضر نشد مهریه حضرت فاطمه زهراء (ع) را به ذمه قبول کند.

وی با اشاره به اینکه حضرت علی (ع) به خاطر اینکه مهریه همسرش به ذمه خود نباشد حاضر شد تنها زره‌ای که برایش ضرورت زیاد داشت و در جبهه‌ها به آن نیاز داشت، بفروشند و نقد کنند، یادآور شد: آنجا هم نیامدند بگوید مهرش را یک جلد کلام الله مجید کردیم در حالیکه بر اساس توان داماد عمل کردند.

«آیت الله حائری شیرازی» با انتقاد شدید از گفتن مهریه‌های سنگین و با اشاره به اینکه زوجهای جوان کشورمان باید درس زندگی کردن را از حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت علی (ع) یاد بگیرند گفت: تمام جهیزیه و خرج عقد و عروسی حضرت فاطمه زهراء (س) در آن زمان از زرهی که حضرت علی (ع) فروخت تامین شد و اگر امروز بار جهیزیه از دوش خانواده عروس برداشته شود همه دخترهایی که در خانه هستند ازدواج کرده و به شوهر می‌رسند.

وی با بیان اینکه خرج عروسی حضرت علی (ع) و مهریه حضرت فاطمه زهراء (س) را نه پدر عروس و نه خانواده داماد داد و نه یک قرآن مجید بود بلکه تمام هزینه عقد از جیب فتوت داماد پرداخت شد، تصریح کرد: این داستانهای واقعی نشان می‌دهند که نباید با گفتن مهریه‌های سنگین که حرکت زشت تلقی می‌شود دین اسلام را بدنام کنیم.

وی گفت: اگرهمه عروس‌ها و داماد‌ها از ازدواج فاطمه زهرا (س) و حضرت علی (ع) سرمشق بگیرند و مانند آن‌ها عمل نمایند مطمئنا داماد قدر عروسش را می‌داند چون سیلی نقد بهتر از حلوای نسیه است.

وی با اظهار تاسف از این‌‌که در یک کشور اسلامی مانند ایران برای عقد یک عروس ۲۰ هزار سکه می‌گویند بعد هم که داماد توانایی پرداخت آن ندارد، خاطرنشان کرد: بعد می‌گویند ماهی دو تا سکه به عروس بدهید که در طول ۴۰ هزارماه باید داماد این تعداد سکه را بپردازد و وقتی محاسبه می‌کنیم می‌بینیم که داماد باید ۳ هزار سال سکه به عروس بدهد، ضمن اینکه عروس هم باید صبر کند تا مهریه‌اش را بگیرد.

وی با تاکید براینکه واقعا چنین مهریه‌های سنگینی در یک کشور اسلامی مسخره است گفت: ما نباید در دین اسلام را با این حرکت‌های زشت تردید ایجاد کنیم و دین اسلام را با چنین کارهایی بدنام کنیم زیرا اسلام در هیچ موردی سختگیری نکرده است.

حائری شیرازی بهترین راه ازدواج آسان و زندگی مستحکم را پرداخت نقدی مهریه، آن هم درحد توان مرد دانست و گفت: مرد پس ازاینکه ازدواج کرد باید دنبال کار برود و اساس کار نیز در اینگونه ازدواج‌ها تامین هزینه جهیزیه زن باید از مهریه پرداخت شود.

وی با اظهار تاسف از افزایش آمار طلاق به دلیل گرفتن مهریه‌های سنگین تصریح کرد: یکی از دلایل ازدواج نکردن دختران به خاطر عدم توان خانواده‌ها در تامین جهیزیه آنهاست که دونشان کشوری اسلامی است.

مرجع : زنان پرس