سرانه مطالعه در كشور بازگو كننده حكايت تلخي است
ايرج فتح الهي
سياست روز , 23 آبان 1390 ساعت 16:24
سرانه مطالعه در کشور با نگاهي خوش‌بينانه چيزي حدود نيم ساعت است. البته نيم ساعت حاصل جمع جبري دقايق مطالعه منبع مكتوب غيردرسي، مذهبي از جمله قرآن و مفاتيح، مطبوعات، منابع اينترنتي و مواردي از اين دست است
اين روزها که فصل خزان طبيعت است و هجوم سرماي زمستان، اما بهار کتاب است؛ هر جا که مي‌روي و از هر که سراغ مي‌گيري بسياريشان از هفته کتاب و ضرورت‌هاي کتابخواني و بايسته‌هاي مطالعه سخن مي‌گويند.
برپايي نوزدهمين دوره هفته کتاب و بيست و نهمين دوره کتاب سال جمهوري اسلامي ايران در شرايطي در حال برگزاري از ۲۲ تا ۲۹ آبان‌ماه است که در اين هفته بسياري از نهادها و سازمان‌ها هم تلاش داشته‌اند تا در همراهي با اين فعاليت فرهنگي از کوس رقابت جا نمانند.
حتي تلاش‌هاي مجدانه‌اي شده تا فعاليت حوزه کتاب، شکل و شمايل بين‌المللي بيابد؛ برگزاري اجلاس ناشران جهان اسلام و همايش کتاب ايران و موج بيداري اسلامي را مي‌توان در زمره فعاليت‌ها جهت بين‌المللي شدن کتاب و کتابخواني در هفته کتاب دانست.
صداوسيما هم به عنوان سازماني كه قرار است دانشگاهي عمومي باشد براي توسعه فرهنگي در كشور، اعلام كرده كه در هفته كتاب جاري قريب به پنج هزار ساعت برنامه در خصوص كتاب تهيه نموده است.
با اينكه شاهد فعاليت‌هاي گسترده‌اي در خصوص بزرگداشت هفته كتاب هستيم، اما با اين وجود آمار و اطلاعات در خصوص سرانه مطالعه در كشور بازگو كننده حكايت تلخي است؛ بنا به برخي آمار و اطلاعات ارائه شده، از جمله توسط مرکز افکار سنجي و رصد فرهنگي پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات اسلامي، سرانه مطالعه در کشور با نگاهي خوش‌بينانه چيزي حدود نيم ساعت است. البته نيم ساعت حاصل جمع جبري دقايق مطالعه منبع مكتوب غيردرسي، مذهبي از جمله قرآن و مفاتيح، مطبوعات، منابع اينترنتي و مواردي از اين دست است. با اين احتساب با كسر برخي موارد فوق به خصوص منابع مذهبي و مطبوعات مي‌توان به تلخ‌تر بودن سرانه مطالعه پي‌برد.
سرانه مطالعه اما رقمي مشابه قيمت گوجه و خيار و يا ماست و پنير نيست كه بتوان با ارائه جايگزين و يا حذف از سبد اقلام مصرفي از اين رقم گذشت. سرانه مطالعه در حقيقت يكي از بهترين شاخص‌ها براي بررسي ميزان فرهنگي بودن جوامع و تمدن‌ها همين سرانه مطالعه است. بدون شك جامعه‌اي كه اهل مطالعه باشد، از تجارب و دانسته‌هاي نويسندگان كتاب‌هايي بهره‌مند خواهد شد كه سال‌ها تجربه و دانش خود را در قالب يك كتاب به جامعه اهدا مي‌كنند.
البته اسفبار بودن وضعيت سرانه مطالعه هم آنقدرها نيازمند ارائه آمار و اطلاعات توسط نهادهاي ذيربط نيست؛ چرا که مردم پيش و بيش از دولتمردان با رصدي در خانواده و جامعه پيرامون خود به خوبي از وضعيت مباحث فرهنگي و از جمله سرانه مطالعه مطلع هستند.
حال آيا در شرايطي كه بسياري از شهروندان و ساکنان روستاها، به دلايل بسياري سرانه مطالعه ايشان کم و حتي در حد صفر مي‌باشد، آيا در اين موضوع متهم ايشان هستند و تقصير و قصور از ايشان است كه اهل مطالعه نيستند؟
حال با تاكيد بر اينكه مطالعه يکي از شاخص‌هاي رشد و بالندگي معنوي و فکري تمدن‌ها است، بدون شک ناچيز بودن سرانه مطالعه در ايران مي‌بايد به صورت بحراني و در حقيقت اورژانسي دلسوزان فرهنگي را بيش از پيش به نحوه فعاليت‌هاي انجام نشده در حوزه کتاب حساس نمايد.
اگر چه بسياري از مسئولان فرهنگي حوزه کتاب کمبود منابع مالي و مباحثي از جمله گراني کتاب و کم بودن کتاب در دسترس مردم را دليل اصلي ناچيز بودن سرانه مطالعه اعلام مي‌کنند، اما با دقت در اتفاقاتي که در فضاي فرهنگي کشور رخ مي‌دهد مي‌توان با قطعيت اين گمانه را رد نمود. مدير نهاد کتابخانه‌هاي عمومي کشور از افزايش هزار کتابخانه ظرف ۵ سال گذشته خبر داده است. همين موضوع را اگر با دقت مورد رصد قرار دهيم نتيجه ماجرا جز اين نخواهد بود که زياد کردن سرانه مطالعه تنها با زياد کردن کتابخانه و يا حتي اهداي کتاب و غيره محقق نشده و نخواهد شد. اساسا اين معضل ريشه در برخي شرايط و پارامترهاي اجتماعي، سياسي، فرهنگي و اقتصادي دارد.
اگر ناچيز بودن سرانه مطالعه در كشور در آستانه بحران است، به راستي اتاق فکر حل اين بحران کجا و در كدام يك از نهادهاي مسئول است؟ آيا اتاق فکر در شوراي عالي انقلاب فرهنگي است؟! شورايي که ضمن اداي احترام به اين بزرگواران، بعيد است گرفتاري‌هاي متعدد ايشان مانع از تمرکز فکريشان بر حل اين معضل نشود. آيا وزارت ارشاد به خصوص معاونت امور فرهنگي اين وزارتخانه، عهده‌دار اين اتاق فکر است؟ بعيد است بتوان با توجه به دلايلي از جمله سرگرم بودن مديران اين معاونت به امور اجرايي، عدم درك و توان صحيح از مديريت فرهنگي و انجام كارهاي شكلي و متداول و مسبوق به سابقه به جهت واهمه هميشگي از اذعان بيشتر مسئولان به عدم توانايي در ارائه راهبرد حل معضلات فرهنگي، راه صوابي بر اين موضوع را در آينده پيش‌بيني كرد.
از همين رو، پيشنهاد مي‌شود موسسه‌اي غير دولتي و مستقل، منصف و صادق بررسي و تحقيق دقيق سرانه مطالعه در سه دولت سازندگي، توسعه سياسي و عدالت محور را عهده دار شود و با توجه به الزامات زماني و محدوديت‌هاي مقطعي دوره مورد بررسي، علاوه بر استخراج آمار اين سرانه، دلايل عدم رونق جدي مطالعه در اين دولت‌ها را بررسي و استخراج نمايد. بي شک بايد آثار تبعات مباحث مختلف اجتماعي، سياسي، فرهنگي، اقتصادي و ... در اين بررسي‌ها دخيل شود تا با اتکا به اين آمار و اطلاعات بتوان نقشه راه گسترش فرهنگ کتابخواني در کشور را طراحي نمود؛ نقشه راهي که طراحي و در ادامه گام پيمودن در آن مي‌تواند کشور را از نردبان ترقي و پيشرفت بالا برد و ايران را به سمت جامعه‌اي فاخر و ستودني هدايت نمايد. جامعه‌اي شيعي که در پاييز آخرالزمان، فخر جوامع و تمدن‌ها خواهد بود.
کد مطلب: 3527
آدرس مطلب: http://titronline.ir/vdci.rapct1awybc2t.html?3527