بازار نشر و كتاب در انتظار قانون كپي‌رايت مي‌سوزد و مي‌سازد
احمد محمدتبريزي
جوان , 3 مهر 1392 ساعت 8:29
هالي قلم كشور بايد مانند ساير كشورهاي دنيا به قانون كپي‌رايت احترام بگذارند
چندي پيش كه نرخ سكه و ارز روز به روز افزايش مي‌يافت همه نگران گراني كالا و اجناس اساسي و ضروري بودند. دغدغه‌هاي اقتصادي مردم به اوج خود رسيده بود و تورم خودش را مهارنشدني نشان مي‌داد. اين گراني و تورم به جان فرهنگ و كالاهاي فرهنگي هم افتاد و اول از همه قيمت كاغذ را بالا برد. كاغذ كه گران شد، تيراژ كتاب انتشاراتي‌ها كم شد و قيمت‌ها افزايش يافت. چنين وضعيتي براي بازار بي‌جان نشر و كتاب اتفاقي ناميمون و نامبارك بود. اهالي فرهنگ نگران اين بودند كه ادامه اين وضعيت بلاي جان فرهنگ كشور شود و قيمت‌ها به همين صورت تصاعدي افزايش پيدا كنند.
ولي پس از سپري شدن آن روزهاي متلاطم خيال دست‌اندركاران حوزه نشر و كتاب راحت شد كه حداقل جلوي تورم كاغذ و ديگر اقلام فرهنگي گرفته شده و آنها مي‌توانند روي يك عدد ثابت حساب و كتاب كنند. بد نيست امروز كه از آن روزها فاصله گرفته‌ايم و نگراني‌هاي ديروز كمي كمتر شده به ديگر مسائل و مشكلات حوزه و نشر كه كم هم نيستند بپردازيم. مشكلاتي كه هر كجا جلوي آن گرفته شود براي جامعه هنري و فرهنگي كشور منفعت و سود دارد.
نارضايتي نويسندگان از افزايش غيرقانوني كتاب‌هاي الكترونيكي
يكي از مشكلات اساسي نويسندگان كتاب‌هاي مختلف با گسترش اينترنت و دنياي مجازي در كشور مشكل كتاب‌هاي الكترونيك است. نويسنده‌اي كه سال‌ها وقت و جان و عمرش را صرف نوشتن كتابي كرده بعد از مدتي مي‌بيند كه آن كتاب به راحتي و بدون اطلاع وي در اينترنت دست به دست مي‌چرخد. يعني هر كس با خريد يك دستگاه اسكنر به راحتي مي‌تواند صفحات يك كتاب را اسكن نمايد و در اينترنت عرضه كند. تصور كنيد وضعيت اقتصادي و معشيتي آن نويسنده بعد از انتشار اين فايل الكترونيك چگونه خواهد شد. هر چند مقايسه نويسندگان با سرمايه‌داران مقايسه‌اي جالب نيست ولي دقيقاً مانند چنين وضعيتي مي‌ماند كه تمام سرمايه يك سرمايه‌دار را همان لحظه از جلوي چشمانش بدزدند و او هيچ راهي براي تصاحب مالش نداشته باشد.
چنين وضعيتي مطلوب هيچ نويسنده‌اي نيست و نخواهد بود اما متأسفانه مدتي است كه شاهد افزايش اينگونه اقدامات در فضاي مجازي هستيم. افرادي سودجو به هر دليلي بعضي كتاب‌هاي پرمخاطب بازار را به صورت يك فايل پي‌دي‌اف كم حجم در اينترنت قرار مي‌دهند تا هر شخصي حتي با ضعيف‌ترين اينترنت هم بتواند آن فايل را دانلود نمايد. در اين ميان ضرر اصلي به پديدآورنده كتاب مي‌رسد و بعد از آن به ناشر و كتابفروش و اين زنجيره همينطور ادامه پيدا مي‌كند.
نبود حق كپي‌رايت و مالكيت معنوي يكي از مسائل مهم در حوزه نشر است. متأسفانه كسي مسائل حقوقي در اين حوزه را جدي نمي‌گيرد و هر روز شاهد پايمال شدن حق نويسندگان و پديدآورندگان زيادي هستيم. در كنار افزايش كتاب‌هاي الكترونيك در فضاي مجازي، كتابفروش‌هاي دوره‌گردي را مي‌بينيم كه با يك چاپ افست و يك قيمت ناچيز كتابي را به فروش مي‌رسانند و يك ريال هم به كساني كه براي تهيه آن كتاب زحمت كشيده‌اند نمي‌رسد. در نبود يك قانون مدون با ضمانت اجرا حق نويسندگان به راحتي پايمال مي‌شود و اين وضعيت همينطور ادامه پيدا مي‌كند.
الگو‌گيري از وضعيت سينما و ماجراي پخش خانگي
قبل‌تر نمونه‌اي از اين وضعيت را در سينما و پخش نمايش خانگي فيلم‌ها ديده بوديم. زماني كه فيلمبرداري از روي فيلم‌هاي روي پرده و فروش آنها به يك كار مرسوم و پرسود تبديل شده بود. افرادي با استفاده از ضعف‌هاي حقوقي و امنيتي، خيلي راحت از فيلم‌هاي پرمخاطب و پرفروش روي پرده فيلم مي‌گرفتند و بعد آن را در قالب سي‌دي به مشتريان مي‌فروختند. يا اينكه با كپي كردن از فيلم اصلي، هيچ سودي را عايد تهيه‌كنندگان و عوامل آن فيلم نمي‌كردند و آنها فقط در اين چرخه ضرر مي‌كردند. فرامرز فرازمند تهيه‌كننده فيلم «سنتوري» يكي از تهيه‌كنندگاني بود كه بعد از اكران نشدن و پخش غيرقانوني فيلمش دچار سكته قلبي شد و درگذشت.
ولي پس از مدتي يك اراده قوي براي مقابله با اين وضعيت اسفبار به وجود آمد. از خود تهيه‌كنندگان گرفته تا صداوسيما مردم را براي استفاده از كالاهاي اورجينال و اصلي تشويق مي‌كردند. تأثير اين اقدامات را بعد از مدتي ديديم كه رفته‌رفته سي‌دي‌هاي اصلي جاي خود را به سي‌دي‌هاي كپي شده دادند و امروز شاهد اين هستيم كه تهيه‌كنندگان روي پخش خانگي فيلم‌ها حسابي جداگانه باز كرده‌اند و رقابتي جدي بين كارگردانان صاحبنام در اين زمينه به وجود آمده است. اتفاقي خوب در جامعه سينمايي كشور كه نخست با فرهنگ‌سازي درست و بعد با اعمال قانون رخ داد كه از ثمره‌اش كل جامعه سينمايي بهره خواهد برد.
نبود قانون كپي‌رايت سدي براي جهاني شدن ادبيات كشور
اميد آن مي‌رود تا در دولت يازدهم گام‌هايي براي حل مشكل كپي‌رايت برداشته شود و اين قانون شامل حال نويسندگان و ناشران شود. وزير ارشاد در اولين ديدارش با هنرمندان دست روي چنين موضوع حساسي گذاشته و نشان داده كه تا چه اندازه به مسائل و مشكلات اين حوزه آشناست.
علي جنتي وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در اولين جلسه‌اي كه با اصحاب هنر داشت بر موضوع حمايت از حق مالكيت معنوي تأكيد كرد و گفت: حمايت از حقوق معنوي و ادبي راه را براي آفرينش‌هاي فرهنگي و هنري هموار مي‌كند و ما بايد در اين حوزه گام‌هايي برداريم.
حالا بسياري از نويسندگان و ناشران اميدوارند به حق طبيعي و اصلي خود برسند و ديگر راهي براي سوءاستفاده از آثار آنان به وجود نيايد. درست است كه ايران عضو سازمان تجارت جهاني نيست و اين موضوعي فراتر از اختيارات وزير ارشاد است ولي او مي‌تواند با وضع قوانيني داخلي به حوزه نشر و كتاب كمك‌هاي زيادي كند.
بسياري از دست‌اندركاران ادبي كشور نبود قانون جهاني كپي‌رايت را سدي براي جهاني شدن ادبيات كشور مي‌دانند. سيدصادق رضايي مديرعامل كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، با انتقاد از تصويب نشدن قانون كپي‌رايت، آن را مانعي براي جهاني‌شدن ادبيات كودك و نوجوان مي‌داند و معتقد است كه محتواي ادبيات كودك و نوجوان ما جهاني است اما چه عاملي سبب مي‌شود ادبيات ما در دنيا ديده نشود. علت آن اين است كه ما قانون كپي‌رايت را در كشور تصويب نكرده‌ايم.
محمود آموزگار، دبير اتحاديه ناشران و كتابفروشان تهران نيز اعتقاد دارد كه قانون جامع كپي‌رايت بايد در كشور اجرايي شود. قواعد بازارهاي نشر دنيا بايد در كشور پذيرفته شود و اهالي قلم كشور بايد مانند ساير كشورهاي دنيا به قانون كپي‌رايت احترام بگذارند؛ به‌عبارت ديگر بايد قانون جامع كپي‌رايت را در كشور اجرايي كنيم؛ چراكه حضور در بازارهاي بزرگ بين‌المللي نيازمند توجه به اين قانون است و البته بهتر است عنوان خودمان را هم بر آن بگذاريم و به‌طور مثال آن را قانون جامع حقوق مالكيت ادبي- هنري نامگذاري كنيم.
آخرين قوانيني كه براي حمايت از حق مالكيت معنوي نويسندگان به تصويب رسيد يكي در سال 1304 به قانون ثبت علائم تجاري مربوط است و ديگري در سال ۱۳۴۸ قانون حمايت حقوق مؤلفان، مصنفان و هنرمندان به عنوان بدنه اصلي حق تكثير در ايران تصويب شد. همين قانون هم هيچ‌گاه به درستي اجرا نشد و هميشه با اما و اگرهاي زيادي همراه بود. اينجا مي‌طلبد كه پس از گذشت اين همه سال يك قانون قرص و محكم در حمايت آثار ثبت شده نويسندگان و هنرمندان به تصويب برسد.
کد مطلب: 6135
آدرس مطلب: http://titronline.ir/vdcg.w93rak9qnpr4a.html?6135