زوجه مي‌تواند ضمن نكاح شرط كند كه مادر نمي‌شود
14 دی 1390 ساعت 19:15
بچه‌دار شدن يا نشدن، موضوعي اسلامي نيست. نه دين مي‌گويد بچه‌دار شو و نه دين مي‌گويد كه بچه‌دار نشو. اين مساله در حدود دين نيست
يك عضو هيات علمي دانشكده حقوق دانشگاه شهيد بهشتي گفت: مادر شدن حق زوجه است و مي‌تواند تعهد بدهد كه از اين حق استفاده نمي‌كند.
به گزارش ايسنا، آيت‌الله دكتر سيد مصطفي محقق داماد طي سخناني در همايش ساليانه "اخلاق و حقوق باروري با رويكرد چالش‌ها و راهكارهاي رحم جايگزين" به موضوع شروط نامشروع اشاره و تصريح كرد: شرط نامشروع، شرط ظالمانه است. يعني شرطي كه خلاف موازين انساني و كرامت بشري باشد.
وي ادامه داد: يكي از شروطي كه در قرارداد رحم جايگزين مطرح مي‌شود اين است كه صاحب رحم جايگزين، هيچ‌گونه حقي نسبت به ادعاي مادري اعم از حقوقي و عاطفي ندارد و بايد فراموش كند كه اصلا فرزندي خواهد داشت. بايد گفت آيا اين قرارداد صحيح است و اگر ناصحيح است به چه دليل؟
اين حقوقدان افزود: اگر كسي ملتزم به عمل يا ترك عملي مي‌شود، ملتزم به فعل يا ترك فعلي است كه در حيطه اختيارات اوست اما با واقعيت بايد چگونه برخورد كند؟ در واقع در اينجا بايد گفت كه مساله از مقوله هستي است نه از مقوله بايستي. به عنوان مثال فردي كه قدش بلند است، اگر تعهد كند كه قدش كوتاه باشد آيا مي‌توانيم بگوييم كه اين قرارداد معنا دارد؟ كوتاهي يا بلندي قد، سفيدرويي يا سياه‌رويي يك واقعيت است و تعهد روي اين واقعيات معنا ندارد.
محقق داماد با طرح اين سوال كه «مادري كه از او تخمك گرفته شده و مادري كه رحم او جايگزين شده است، كدام يك مادر هستند؟»، اظهار كرد: مادر بودن يك واقعيت است. مانند بلندي يا كوتاهي قد. بايد ديد اين واقعيت به چه كسي تعلق دارد؛ مادر صاحب تخمك يا مادر صاحب رحم جايگزين؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت كه در فقه معاصر از آيه‌اي در سوره مجادله برداشتي شده كه مادر، شخص دوم است نه مادر اول و در قرآن آمده مادر آن كسي است كه كسي را به دنيا مي‌آورد و در نظريه‌اي در قم آمده كه هر دو خانم، مادر هستند.
وي اظهار كرد: اگر براي مادر اول يا مادر دوم قرار باشد رابطه را يك رابطه واقعي قبول كنيم، اين مساله به واقعيت مربوط است و نمي‌توان با قرارداد اين حق را از آنان سلب كرد. در واقع با قرارداد نمي‌توان مادري را نامادر يا نامادري را مادر كنيم.
اين استاد حوزه و دانشگاه با بيان اينكه مادر بودن يك واقعيت است، خاطرنشان كرد: همان‌طور كه فرزندخوانده، فرزند نمي‌شود، مادرخوانده نيز مادر نيست و با قرارداد مادر نمي‌شود اما انسان مي‌تواند قرارداد ببندد كه از واقعيت‌هايي كه برايشان حق طبيعي ايجاد مي‌كند، استفاده نكند. مساله مهمي كه در اينجا مطرح مي‌شود «اراده» است كه نقش اساسي دارد. به عنوان مثال من مالك خانه‌اي هستم مي‌توانم تعهد كنم كه از مالكيت خود استفاده نمي‌كنم. در واقع در حيطه حق، انسان مي‌تواند تعهد كند كه از اين حق استفاده نكند. يا به عنوان مثالي ديگر مي‌توان گفت كه فرزندي نمي‌تواند ادعاي فرزندي نكند اما مي‌تواند ادعاي ميراث را نداشته باشد.
محقق داماد در زمينه قرارداد باروري و ناباروري در ضمن عقد نكاح خاطرنشان كرد: در هنگام ازدواج زن يا مردي شرط مي‌كنند كه بيمار نباشند يعني مبتلا به بيماري عقم نيستند. اين شرط منطقي است و حق طرفين است. در واقع اين شرط صفت است كه طرفين حق دارند كه در ضمن عقد نكاح شرط كنند كه ازدواج مي‌كنم به شرطي كه بيماري عقم نداشته باشم و اگر يكي از دو طرف عقيم بود قرارداد فسخ مي‌شود.
وي در ادامه با تعريفي از شرط فعل خاطرنشان كرد: شرط فعل يعني تعهد به انجام يك عملي داشته باشيم. در واقع در شرط فعل، زوجه شرط مي‌كند مي‌خواهد تحصيل كند و فعلا قصد بچه‌دار شدن ندارد يا شرط مي‌كند كه به عنوان مثال تا دو سال بچه‌دار نشود. در واقع شرط فعل، تعهد به فعل يا ترك فعل است.
اين حقوقدان يادآور شد: مادر بودن غير از مادر شدن است. هيچ‌كس نمي‌تواند براي مادر بودن و يا نبودن قرارداد ببندد اما اينجا مساله مادر شدن مطرح است. اگر زوجه شرط كند كه مادر مي‌شود يا نمي‌شود، شرط صحيح است. در واقع مادر شدن يا نشدن در حدود اختيارات است و شرط فعل است.
محقق داماد افزود: سوالاتي كه مطرح مي‌شود اين است كه در شرط فعل ضمانت اجرا چگونه است؟ چه كسي متخلف است؟ چه كسي بايد به اين التزام عمل كند؟ در شرط بارور شدن چه كسي بايد عمل كند؟ چه كسي بايد متعهد به عمل خود شود؟ و اگر به تعهد خود عمل نكرد راه‌حل عملي از نظر پزشكي و علمي چگونه است؟ در پاسخ به اين سوالات اولين مساله‌اي كه بايد حل شود اين است كه آيا اين شرط صحيح است يا نه؟ اين شرط حلال است يا حرام؟
وي اظهار كرد: بچه‌دار شدن يا نشدن، موضوعي اسلامي نيست. نه دين مي‌گويد بچه‌دار شو و نه دين مي‌گويد كه بچه‌دار نشو. اين مساله در حدود دين نيست. در واقع دين مي‌گويد عزت، شرافت، آرامش، صلح، سكونت، دوستي، مهرباني و خانواده. در واقع با توجه به اين مطالب مي‌توان گفت كه بچه دار شدن در سايه فقر، بيماري و اعتياد، ذلت است.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه شرط بارور شدن يا شرط بارور نشدن، خلاف شرع است، ادامه داد: در واقع واقعيت اين است كه اگر قراردادي وجود نداشت، هر زوجه‌اي حق باردار شدن را دارد. مادر شدن حق زوجه است اما مي‌تواند تعهد كند كه از اين حق استفاده نكند.
محقق داماد با طرح اين سوال كه اگر زوجين قراردادي را امضا كردند كه بچه‌دار نشوند، در اينجا چه كسي ملزم به عمل است و اگر كسي تخلف كرد متخلف كيست؟ اظهار كرد: اين مساله را با مشورت پزشكي بايد فتوا داد. در واقع از نظر فتوايي، ما محتاج نظريات پزشكي هستيم. از نظر فقهي و حقوقي يك نفر مشروط‌له و يكي مشروط‌عليه است. در واقع يكي به نفع خود عمل مي‌كند و يكي تعهد عليه خود را قبول مي‌كند.
وي افزود: پزشكان بايد آموزش‌هاي لازم را بدهند كه در چه شقي از اين شروط چه كسي متخلف است و يا چه كسي متخلف نيست. اين مساله بستگي به نظريات پزشكي دارد كه بعد از نظريات آنها ما مي‌توانيم نظرات فقهي خود را بگوييم.
کد مطلب: 3872
آدرس مطلب: http://titronline.ir/vdcb.zbfurhbw5iupr.html?3872